Amtssprache von NL
Amtssprache von Niederlande

• Friesisch, in der Provinz Friesland (zusammen mit Niederländisch)
• Niederländisch
• Westfriesisch, in der Provinz Friesland

buurtaal.de
Und was spricht man in Belgien?

Gleich drei offizielle Sprachen gibt es in Belgien (België).

• Etwa 60 Prozent der Belgier haben Niederländisch als Muttersprache,
• 40 Prozent sprechen von Haus aus Französisch und weitere
• 74.000 Menschen im Osten des Landes - eine sehr kleine Minderheit also - verständigen sich auf Deutsch.

Insgesamt hat Belgien etwa zehneinhalb Millionen Einwohner.
...

dbnl.nl
Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
De Nederlandse taal

• auteurs
• beschikbare titels
• naslagwerken
• atlas
• De Nederlandse taalkunde in honderd artikelen
• woorden (lexicografie)
• etymologie
• zinnen (syntaxis)
• klanken (fonologie/fonetiek)
• betekenis (semantiek)
• vormen (morfologie)
• normen (spraakkunst/spelling)
• taalbeheersing
• historische taalkunde
• taalverwerving en psycholinguïstiek
• sociolinguïstiek
• dialectologie
• Nederlands als tweede taal
• taaldidactiek

ethnologue.com - Languages of / Sprachen von Netherlands (Europe)

ethnologue.com - Aachterhoeks - Language of NL

ethnologue.com - Achterhoek - Language of NL

ethnologue.com - Achterhoeks - Language of NL

ethnologue.com - Adyghe - Language of NL

ethnologue.com - Arabic, Moroccan Spoken - Language of NL

ethnologue.com - Assyrian Neo-Aramaic - Language of NL

ethnologue.com - Axels - Language of NL

ethnologue.com - Bevelands - Language of NL

ethnologue.com - Buru - Language of NL

ethnologue.com - Chaldean Neo-Aramaic - Language of NL

ethnologue.com - Chinese, Yue - Language of NL

ethnologue.com - Drente - Language of NL

ethnologue.com - Drents - Language of NL

ethnologue.com - Dutch - Language of NL

ethnologue.com - Dutch Sign Language - Language of NL

ethnologue.com - Duvelands - Language of NL

ethnologue.com - East Veluws - Language of NL

ethnologue.com - Farsi, Western - Language of NL

ethnologue.com - Flakkees - Language of NL

ethnologue.com - Flamand - Language of NL

ethnologue.com - Flemish - Language of NL

ethnologue.com - Fluplands - Language of NL

ethnologue.com - Frans Vlaams - Language of NL

ethnologue.com - Fries - Language of NL

ethnologue.com - Frisian, Western - Language of NL

ethnologue.com - Frysk - Language of NL

ethnologue.com - Goerees - Language of NL

ethnologue.com - Groningen - Language of NL

ethnologue.com - Groningen-East Frisian - Language of NL

ethnologue.com - Gronings - Language of NL

ethnologue.com - Gronings-Oostfries - Language of NL

ethnologue.com - Grunnings - Language of NL

ethnologue.com - Hindustani, Caribbean - Language of NL

ethnologue.com - Indonesian - Language of NL

ethnologue.com - Javanese - Language of NL

ethnologue.com - Kabuverdianu - Language of NL

ethnologue.com - Kalderash - Language of NL

ethnologue.com - Kezands - Language of NL

ethnologue.com - Kirmanjki - Language of NL

ethnologue.com - Klaaifrysk - Language of NL

ethnologue.com - Kurdish, Northern - Language of NL

ethnologue.com - Limburgisch - Language of NL

ethnologue.com - Limburgs Plat - Language of NL

ethnologue.com - Lovari - Language of NL

ethnologue.com - Malay, Ambonese - Language of NL

ethnologue.com - Manouche - Language of NL

ethnologue.com - Nederlands - Language of NL

ethnologue.com - Noord-Drents - Language of NL

ethnologue.com - North Drente - Language of NL

ethnologue.com - North Veluws - Language of NL

ethnologue.com - Northwestern Yiddish - Language of NL

ethnologue.com - Papiamentu - Language of NL

ethnologue.com - Romani, Sinte - Language of NL

ethnologue.com - Romani, Vlax - Language of NL

ethnologue.com - Sallan - Language of NL

ethnologue.com - Salland - Language of NL

ethnologue.com - Sallands - Language of NL

ethnologue.com - Schouws - Language of NL

ethnologue.com - Sign Language of the Netherlands - Language of NL

ethnologue.com - SLN - Language of NL

ethnologue.com - South Drente - Language of NL

ethnologue.com - Sranan - Language of NL

ethnologue.com - Stellingwerfs - Language of NL

ethnologue.com - Stellingwerfstellingwarfs - Language of NL

ethnologue.com - Súdhoeksk - Language of NL

ethnologue.com - Tamil - Language of NL

ethnologue.com - Tarifit - Language of NL

ethnologue.com - Turkish - Language of NL

ethnologue.com - Turoyo - Language of NL

ethnologue.com - Twente - Language of NL

ethnologue.com - Twents - Language of NL

ethnologue.com - Veen Colony - Language of NL

ethnologue.com - Veenkoloniaals - Language of NL

ethnologue.com - Veluwe - Language of NL

ethnologue.com - Veluws - Language of NL

ethnologue.com - Vietnamese - Language of NL

ethnologue.com - Vlaams - Language of NL

ethnologue.com - Vlaemsch - Language of NL

ethnologue.com - Walchers - Language of NL

ethnologue.com - Wâldfrysk - Language of NL

ethnologue.com - West Groningen - Language of NL

ethnologue.com - West Gronings - Language of NL

ethnologue.com - West Vlaams - Language of NL

ethnologue.com - Westerlauwers Fries - Language of NL

ethnologue.com - Westerwold - Language of NL

ethnologue.com - Westerwolds - Language of NL

ethnologue.com - Westfries - Language of NL

ethnologue.com - Yeniche - Language of NL

ethnologue.com - Yiddish, Western - Language of NL

ethnologue.com - Zeaws - Language of NL

ethnologue.com - Zeeuws - Language of NL

ethnologue.com - Zuid-Drents - Language of NL

ety

etymologie.netmenu

FU Berlin

FU Berlin
Niederländisch

Grundlegende Informationen zum Niederländischen

• Auf unserer Zahlen & Fakten-Seite finden Sie die wichtigsten Fakten zur niederländischen Sprache.
• Konsultieren Sie unser Übersetzungswörterbuch Niederländisch-Deutsch / Deutsch-Niederländisch.
• Für linguistische Untersuchungen bieten wir das Parallel-Korpus an.

Einführung in die Niederländische Sprachwissenschaft

Neben grundlegende Informationen zum Niederländischen auf der Zahlen und Fakten-Seite finden Sie hier eine ausführliche Einführung in die Niederländische Sprachwissenschaft:

• Sprachgeschichte - Alles von Hebban olla uogala bis zum Ende der Standardsprache: in Wort, Bild und Ton.
• Sprachvariation - Ein bunter Mix aus Surinaams-Nederlands, flämischen und niederländischen Dialekten, multi-ethnischer "Jugendsprache" und Friesisch: in Wort, Bild und Ton.
• Phonetik und Phonologie - Über 'zachte g', 'Gooise r', Auslautverhärtung und 'Verflachung' des Niederländischen. Mit Tonbeispielen.
• Morphologie - Ein Überblick über Flexion und Wortbildung im Niederländischen.
• Syntax - Überblick über die Syntaxis des Niederländischen und genauere Beschreibung einiger Besonderheiten: der Verwendung von er, des possessiven Dativs, des Passivs im Niederländischen etc.
• Bibliographie - Zirka 300 Titel zu verschiedenen Aspekten des Niederländischen.

FU Berlin - GdN
Geschichte des Niederländischen

Inhaltsverzeichnis

• THEMENÜBERSICHT
• Eine kurze Übersicht über die Themengebiete. Von dort kommen Sie auch weiter zu den einzelnen Kapiteln, die nachfolgend aufgelistet sind.
• Einleitung
• Bezeichnungen für die niederländische Sprache
• Sprachwandel
• Vorgeschichte: Vom Indoeuropäischen zum Niederländischen
• Historischer Hintergrund - die Niederlande von den Römern bis 1000 n. Chr.
• Die germanische Sprachfamilie
• Gotisch
• Die Bibelübersetzung
• Die wichtigsten Merkmale des Gotischen mit Textbeispiel Atta unsar
• Altniederländisch (vor 1150)
• Die überlieferten Texte
• Die wichtigsten Merkmale des Altniederländischen
• Mittelniederländisch (ca. 1150-1500)
• Historischer Hintergrund - die Niederlande im Mittelalter
• Die Vielfalt des Mittelniederländischen (Dialektmerkmale)
• Die überlieferten Texte
• Der Einfluss von Latein und Französisch auf das Mittelniederländische
• Die Wörterbücher des Mittelalters
• Mittelniederländisch: Orthographie und Aussprache
• Mittelniederländisch: Das Kasussystem
• Mittelniederländisch: Das Verb
• Mittelniederländisch: Der Satzbau
• Mittelniederländisch: Die Verneinung
• Das 16. und 17. Jahrhundert
• Historischer Hintergrund - die Niederlande im 16. und 17. Jahrhundert
• Von Mittelniederländisch zu Neuniederländisch
• Diphthongierung und "Hollandse expansie" (Ausbreitung des Holländischen)
• Lateinische Konstruktionen (ACI, Partizipialkonstruktionen)
• Die "Rederijker" und ihr Einfluss auf das Niederländische
• Sprachreinigung (Purismus)
• Die Wörterbücher des 16. bis 18. Jahrhunderts
• Die Twe-Spraack - die erste niederländische Grammatik
• Die Entwicklung einer Standardsprache
• Die "Staatenbibel" - die Bibelübersetzung von 1637
• Vom 18. bis 20. Jahrhundert
• Historischer Hintergrund: Die Niederlande im 19. Jahrhundert
• Die geschriebene Standardsprache im 18. und 19. Jahrhundert
• Die offizielle Rechtschreibung
• Die gesprochene Standardsprache: Das ABN
• Die Grammatiken des 19. und 20. Jahrhunderts
• Die historischen Wörterbücher des 19. Jahrhunderts
• Die Lexikographie des 20. Jahrhunderts
• Der Sprachwandel im 19. und 20 Jahrhundert
• Niederländisch in Belgien
• Historischer Hintergrund: Niederländisch in Belgien
• Die Standardisierung des Niederländischen in Belgien
• Niederländisch im 21. Jahrhundert
• Die Zukunft des Niederländischen
• Verwandte Sprachen
• Friesisch
• Afrikaans
• Bibliographie

Themenübersicht

Einleitung Die Niederlande und Flandern - Flagge: Bdijkstra (1.0)

Niederländisch, Holländisch, Flämisch: da kann man schon mal durcheinander geraten. Und woher kommt eigentlich das englische Wort 'Dutch'? Eine kurze Erklärung der verschiedenen Bezeichnungen für die niederländische Sprache gibt Aufschluss.

Wer Sprachgeschichte sagt, sagt auch Sprachwandel. Im Kapitel Sprachwandel erfahren Sie mehr darüber. Auf diesen Seiten werden sowohl die interne als auch die externe Sprachgeschichte behandelt.

Vorgeschichte: von Indoeuropäisch zu Niederländisch

Die germanischen Sprachen - Karte: Hunef (1.0)

Der Anfang der niederländischen Sprache wird von Sprachforschern um das Jahr 700 n.Chr. angesiedelt. Aber was war vor dieser Zeit? Der historische Hintergrund sowie die Entwicklung der germanischen Sprachfamilie, zu der das Niederländische gehört, sind hierbei wichtig.

Gotisch

Seite aus dem Codex Argenteus - Abbildung: Marczali Henrik (1.0)

Als älteste schriftlich überlieferte germanische Sprache ist Gotisch eine wichtige Quelle für die Rekonstruktion der früheren gemeingermanischen Sprachphase, aus der auch das Niederländische hervorgegangen ist. Die Forschungsgrundlage für die wichtigsten Merkmale des Gotischen bildet die Bibelübersetzung von Bischof Wulfila (um 350 n.Chr.). Der Text Atta unsar ("Vaterunser") vermittelt einen Eindruck der inzwischen ausgestorbenen ostgermanischen Sprache.

Altniederländisch (vor 1150)

Utrechtsches Taufversprechen - Abbildung: Unbekannt (1.0)

Für die Erforschung der ältesten Sprachphase des Niederländischen stehen nur sehr wenige überlieferte Texte zur Verfügung. Dennoch können wir auf ihrer Grundlage die wichtigsten Sprachmerkmale, die das Altniederländische von der folgenden mittelniederländischen Phase unterscheiden, bestimmen. Die Entwicklungen auf sprachlichem Gebiet müssen natürlich vor dem historischen Hintergrund der Niederlande im Mittelalter betrachtet werden.

Middelniederländisch (ca. 1150 - 1500)

Malerei aus dem Mittelalter: Rogier van der Weyden - Abbildung: Unbekannt (1.0)

Aus dem Mittelalter sind uns zahlreiche Texte überliefert, die uns einen Eindruck von der Vielfalt des Mittelniederländischen, der Rechtschreibung und der vermutlichen Aussprache der Wörter und der Entwicklung der Verneinung geben. Das Material gibt außerdem Einblicke in das Kasussystem und andere grammatische Aspekte wie beispielsweise die Eigenschaften des Verbs oder der Wortstellung. In dieser Zeit, in der übrigens ein großer Einfluss des Lateinischen und Französischen auf das Niederländische wahrzunehmen ist, entstehen auch die ersten Wörterbücher.

Das 16. und 17. Jahrhundert

Simon Stevin - Abbildung: Unbekannt (1.0)

Im 16. Jahrhundert siedeln wir den Übergang vom Mittelniederländischen zum Neuniederländischen an. Die historischen Entwicklungen im 16. und 17. Jahrhundert sind dabei von großer Bedeutung. Von Holland aus breitet sich die Diphthongierung aus, während die Schriftsprache weiterhin unter lateinischem Einfluss bleibt (siehe Lateinische Konstruktionen). Die vor allem durch die "rederijkers" unterstützte Verherrlichung des Niederländischen und die damit eng zusammenhängenden Versuche eines Sprachpurismus dienen als Impulse für die Entwicklung der niederländischen Standardsprache. Großen Einfluss auf die Standardisierung haben die Bibelübersetzung aus dem Jahr 1637, die erste niederländische Grammatik, die Twe-spraack, und Wörterbücher.

Vom 18. zum 20. Jahrhundert

Het Groene Boekje (Das grüne Büchlein) - Abbildung: Unbekannt (CC BY-SA 3.0)

Im 18. Jahrhundert entsteht ein wahrer Kult um die geschriebene niederländische Standardsprache. Die "Sprachbaumeister" bemühen sich um eine Schriftsprache, aber der Widerstand gegen deren künstlichen Charakter nimmt zu und führt im 19. Jahrhundert zu einer Vereinfachung der Sprache. Aus der wachsenden Aufmerksamkeit für die gesprochene Sprache entwickelt sich das Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN, "Standardniederländisch"). Unterschiedliche Grammatiken und Wörterbücher beschreiben das Neuniederländische, welches sich durch verschiedene Sprachwandelprozesse von der vorhergehenden Periode unterscheidet. Die Lexikographie wird im 20. Jahrhundert weiterentwickelt. Die niederländische Rechtschreibung ist nach diversen Reformen weiterhin ein heikles Thema.

Niederländisch in Belgien

Die Sprachgrenze in Belgien - Abbildung: Vascer, Knorck (CC BY-SA 3.0)

Das Niederländische in Belgien weist eine eigene Entwicklung auf. An dieser Stelle wird auf den historischen Hintergrund eingegangen, und es wird der Sprachenstreit, der für das Niederländische in einem lange Zeit durch die französiche Sprache dominierten Gebiet geführt wurde, näher erläutert. Spezielle Aufmerksamkeit verdient die Standardisierung des Niederländischen in Belgien.

Niederländisch im 21. Jahrhundert

Wird das Niederländische durch das Englische verdrängt? Verschwinden die Dialekte? Entwickeln sich das Niederländische in den Niederlanden und das Niederländische in Belgien auseinander? Ist das 'ABN' dem Tode geweiht? Diese Fragen kommen auf, wenn wir über die Zukunft des Niederländischen nachdenken.

Verwandte Sprachen

West-Friesisch - Karte: Mechielsen (CC BY-SA 3.0)

Für diejenigen, die die Geschichte der niederländischen Sprache studieren, sind auch eng verwandte Sprachen wie etwa Friesisch und Afrikaans sehr interessant. Friesisch ist kein niederländischer Dialekt, sondern eine selbstständige westgermanische Sprache, die sich parallel zum Niederländischen entwickelt hat. Afrikaans ist aus dem Niederländischen des 17. Jahrhunderts entstanden und erst im Laufe der vergangenen drei Jahrhunderte eine selbstständige Sprache geworden.

Hollandish
Language of NL
Sprache von NL
Language of Netherlands
Sprache von Niederlande

Hollandish (NL), Northern North Hollandish

Hollands
Language of NL
Sprache von NL
Language of Netherlands
Sprache von Niederlande

Hollands (NL)

Hollands "(taal) van Holland", "iets of iemand uit Holland"

• Engels "Hollandaise" "witte saus" [via Frans];
• Engels "Hollands" "jenever";
• Duits "Sauce hollandaise" "witte saus" [via Frans];
• Deens "hollandsk", "hollandsk ost" "Hollandse (kaas)";
• Deens "hollandaise" "saussoort" [via Frans];
• Noors "hollandsk" "Nederlands";
• Fins "hollannikkaat" "paar klompen met houten onderkant en leren bovenkant";
• Fins "hollanninpaimenkoira" "Hollandse herdershond";
• Fins "hollantilaiskastike" "witte saus";
• Frans "hollandais" "provincie van Nederland; "persoon uit Holland";
• Italiaans "olandese" "uit Holland", "Nederlands(e taal)";
• Baskisch "olandes" "uit of van Holland" [via Frans];
• Tsjechisch "holandsky" "uit of van Holland";
• Pools "holenderski" "uit of van Nederland", "Nederlandse taal";
• Pools "hollandaise" "witte saus" [via Frans];
• Kroatisch "holandski" "Nederlands";
• Macedonisch "holandski" "(taal) van Holland";
• Servisch "holandski" "Nederlands";
• Sloveens "holandski" "(taal) van Holland";
• Russisch "gollandka" "kippensoort", "koeiensoort";
• Russisch "golanka" "groenekool" of "boerenkool"; "matrozenhemd"; "vrouwenbontjas met gordel"; "Hollandse betegelde kachel";
• Russisch "gollandskij" "Nederlands", "(taal) van Nederland";
• Russisch "galanka" "koolraap";
• Bulgaars "holandski" "(taal) van Holland";
• Azeri "hollandka" "Hollandse betegelde kachel" [via Russisch];
• Azeri "hollandiyali" "bewoonster van Nederland" [via Russisch];
• Maltees "Olandi". [via Italiaans];
• Esperanto "holandezo" "hollandaisesaus" [via Frans];
• Koerdisch "Holendi" "Nederlands(e taal)", "Nederlander";
• Arabisch (MSA) "holandi"; "al-holandiya" "Nederlands"; "het Nederlands";
• Indonesisch "Hollands" "Nederlands";
• Singalees "lansi" "Hollander";
• Tamil "olanda" "diamant";
• Amerikaans-Engels "Hollands" "jenever";
• Aucaans "Olansi" "(taal) van Holland";
• Tiriyo "oransi";
• Sarnami "holans" "(taal) van Holland".

Deutsche Dialekte - Linkverzeichnis - (German Dialects Link Catalogue - Paul Joyce)

University of Portsmouth

HOLLANDS

• Hollandic - Wikipedia - An introduction to the Hollandic dialects from the online encyclopaedia Wikipedia.
• Woordenlijst Jiddisch, Bargoens en plat-Amsterdams - An alphabetical list of words and expressions used in Amsterdam.
• Secundaire literatuur in verband met Amsterdam (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Amsterdam.
• Olitekmusic - Information about the so-called Derreper dialect that is spoken in Egmond aan Zee.
• Secundaire literatuur in verband met Gouda (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Gouda.
• Plathaags - Information about the dialect spoken in Den Haag.
• Secundaire literatuur in verband met Den Haag (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Den Haag.
• Bral - Sjaak Bral's homepage contains sections on the dialect spoken in Den Haag.
• Secundaire literatuur in verband met Haarlem (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Haarlem.
• Dialectonderzoek Katwijk aan Zee - An overview of the dialect spoken in Katwijk aan Zee and of publications that have appeared in this field.
• Woordenboek van de volkstaal van Katwijk aan Zee - Details of the dictionary of the dialect spoken in Katwijk aan Zee.
• Leiden in taal - Information about the Leids dialect with hints for further study.
• Leids woordenboek - Information about a dictionary of vocabulary used in the Leids dialect.
• Leids Dialect - An archive of articles written in the Leids dialect that appeared in the Leidsch Tagblad.
• De Muurgedichten van Leiden - Information about this Leiden poetry project organised by the Stichting Tegen-Beeld.
• Secundaire literatuur in verband met Leiden (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Leiden.
• De slot-t in consonantclusters te Leiden: een sociolinguïstisch onderzoek - A socio-linguistic analysis of consoant clusters in the dialect spoken in Leiden.
• Secundaire literatuur in verband met Rotterdam (algemeen) - taalkunde - Secondary material on language-related issues in Rotterdam.
• Historische Vereniging Sliedrecht - Werkgroep Dialect - Information about the work carried out by the dialect commission of the historical association in Sliedrecht.
• Volendams - Wikipedia NL - An introduction in Dutch to the Volendams dialects which had a strong Friesian substrate but are now allocated to the Hollandic dialect group.
• 1000 Volendamse woorden en uitdrukkingen - One thousand Volendams words and expressions collected and presented online by K. Simons.
• Two Bible texts in Volendams - A couple of texts from the Bible translated into the Volendams dialect by Dick Brinkkemper, Klaas Karregat, Jan Kes and Kees Tol.
• Streektaalmuziek in Noord-Holland - Information about North Hollandic dialect music and the people who write and perform it.
• Streektaalmuziek in Zuid-Holland - Information about South Hollandic dialect music and the people who write and perform it.

See also: Niederfränkisch (Niederlande)

"Hollands": gin made in the Netherlands

ixs

knoware

mpi
Max-Planck-Institut

• overview
• overview format
• global overview
• language engineering resources

netmenu

nporadio1.nl
De Taalstaat

Elke zaterdag van 11.00 tot 13.00 uur. De Taalstaat is een vrolijk en informatief Radio 1-programma dat wil vertellen hoe het met onze taal gaat.

Totaal: 279 resultaten gevonden.

"De Taalstaat" - Porträt des populären niederländisches Sprachenmagazins - 30.06.2017

Sozusagen! hat in der öffentlich-rechtlichen Rundfunklandschaft der Niederlande ein Pendant: das wöchentliche Radio-Magazin "De Taalstaat". Jeden Samstag befasst man sich dort mit allen möglichen Aspekten der niederländischen Sprache, die in den Niederlanden, Belgien und Südafrika gesprochen wird: drei Länder, die eine Sprachfamilie, einen Sprachstaat bilden, der der Sendung den Titel verleiht: "De Taalstaat".

nrc

onzetaal.nl
Onze Taal

Over Onze Taal | Steun Onze Taal | Vriendenstichting | Woordspot | Contact

Tijdschrift | Lid/abonnee worden | Boeken | Taaladvies | Taaltrainingen | Dossiers | Poll | Nieuws

Boeken

• Taalagenda 2015 - Hij is er weer! Lees meer
• Hein in Onze Taal - 25 jaar Hein de Kort in Onze Taal. Lees meer
• Vieze liedjes uit de 17e en 18e eeuw - Over schunnige liedjes van weleer. Lees meer
• Een lust voor het oog - Taal uit de Bijbel. Lees meer
• Verhalen over taal - Jubileumboek bij het 150-jarig bestaan van Van Dale. Lees meer
• Combi-aanbieding taalkalenders - Extra korting! Lees meer
• Kindertaalkalender 2015 - In samenwerking met Kidsweek! Lees meer
• De Taalkalender 2015 - 22ste editie! Lees meer
• Combinatiewoordenboek - Duizenden vaste verbindingen. Lees meer
• Het uitje van de muggenziftersclub - De beste en leukste cartoons van Matthias Giesen. Lees meer
• Eik bes leuk - Taalcolumns van Jan Kuitenbrouwer. Lees meer
• Chineasy - Chinese karakters leren schrijven. Lees meer
• Aap-bis-zjwaam - Verzameling leesplankjes. Lees meer
• Opbergmap - Voor twee jaargangen Onze Taal. Lees meer
• Heb je nou je zin! - Een zoektocht naar de geheimen van de zin. Lees meer
• Wereld in woorden - Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1300-1400. Lees meer
• 5000 venijnige dicteewoorden - Dictee-oefenboek. Lees meer
• Tongbrekers - Een taalspelletje met struikel- en stuiterzinnen. Lees meer
• Rijmelarij - Een eenvoudig te spelen gezelschapsspel, waarbij het aankomt op rijmvaardigheid, woordkennis en een goed geheugen. Lees meer
• Taalvoutjes - Taalmissers. Lees meer
• Je hebt 1 vriend die vandaag jarig is - Catchphrases uit het dagelijks leven. Lees meer
• Woord! De taal van nederhop - Hiphopnederlands. Lees meer
• Gevleugelde woorden - 21.000 zegswijzen. Lees meer
• Woordenboek van het Nederlands in Surina... - Over het Surinaams-Nederlands. Lees meer
• Taal op drift - Langetermijnontwikkelingen in verschillende Europese talen. Lees meer
• Taalverloedering - Hoorcolleges van Marc van Oostendorp over taalverloedering. Lees meer
• Dvd 80 jaar Onze Taal - Dvd met 80 jaargangen Onze Taal. Lees meer
• Het Witte Boekje (editie 2012) - De spellinggids die het best aansluit bij de dagelijkse taalpraktijk en de intuïtie van de taalgebruiker. Herziene editie met ruim 10% meer woo... Lees meer
• ‘Als u begrijpt wat ik bedoel’... - De taal van Marten Toonder. Lees meer
• Man schiet niet in knie - Het beste uit de rubriek 'Ruggespraak' gebundeld Lees meer
• Rare woorden - De vijftig beste afleveringen uit de rubriek ‘Woordenboek van de poëzie’ Lees meer
• Opvallende namen - Rare, opvallende en ronduit bizarre namen verzameld en verklaard Lees meer
• Grammatica geregeld - Zo'n 140 grammaticale termen glashelder uitgelegd. Lees meer
• Tekstvorm geregeld - Tips en richtlijnen voor het uiterlijk van teksten in het algemeen en tien tekstgenres in het bijzonder. Lees meer
• Woordenboekspel - Betekenissen van moeilijke woorden raden. Met speciaal woordenboek. Lees meer
• Taal-top-100 - Handzaam, bondig en overzichtelijk boek met taalvragen en bijbehorende antwoorden; een uitkomst in de dagelijkse taalpraktijk. Lees meer
• Leestekens geregeld - Een glasheldere interpunctiegids voor het Nederlands. Lees meer
• Spelling geregeld - De regels van de Nederlandse (groene én witte) spelling op een rijtje in een helder, compact en compleet overzicht. Lees meer
• Cd-rom Spreekwoorden en gezegden - De dertien belangrijkste oude naslagwerken met spreekwoorden en gezegden via één cd-rom doorzoekbaar. Lees meer
• Door rood en spook gereden - Taalkronkels uit de media. De 600 allerbeste knipsels geselecteerd uit de eerste tien jaar 'Ruggespraak': de populairste rubriek van Onze Taal.... Lees meer

Dossiers

• Aprilgrappen
• De invloed van het Engels
• Gaten in de taal
• Het mooiste woord van ...
• Het onderzoek
• Het proefschrift van ...
• Het taaljaar - meningen van bekende taalgebruikers
• Mooie woorden
• Onze Taal-columns op Nu.nl
• Overtuigende taal
• Schrijversinterviews
• Spelling
• Taal in het werk
• Taal van Amerikaanse politici
• Taal van de liefde
• Taalcoaches
• Taalkunde voor kinderen
• Talen in de Europese Unie
• Voetbaltaal
• Woorden van het jaar
• Woordsudoku's

Verzamelingen

• Catchphrases
• Meertalige liedteksten
• Mondegreens
• Nepafkortingen
• Taalfilmpjes
• Strip

Onze Taal-columns op Nu.nl

Van mei 2008 tot en met april 2011 verzorgde Onze Taal een wekelijkse column op Nu.nl. Hieronder zijn ze allemaal nog eens na te lezen.

• Aan alles komt een eind (12 april 2011)
• De een-na-laatste (5 april 2011)
• Djeesen, Djiezes en Djoedes (29 maart 2011)
• Voetballers-je en Facebook-hij (22 maart 2011)
• Uitrollen is het nieuwe implementeren (15 maart 2011)
• Revolutionaire taal (8 maart 2011)
• Gelderland groot en vrij (1 maart 2011)
• Oscar voor de stotterkoning (22 februari 2011)
• Après Valentijn (15 februari 2011)
• Creatief met hashtags (8 februari 2011)
• "Dat zijn hele mooie woorden" (1 februari 2011)
• Gedichten zijn goed voor je hart (25 januari 2011)
• Beïnvloedt de regering de taal? (18 januari 2011)
• ABBA-reünie (11 januari 2011)
• Slapen op Facebook (4 januari 2011)
• De boodschap van Nederlandse zangers (28 december 2010)
• Horrorinflatie (21 december 2010)
• Spammen in de taal van je prooi (14 december 2010)
• We begrijpen precies wat u bedoeld (7 december 2010)
• Zingen in kleine talen (30 november 2010)
• Kregen wij voor koek een gard (23 november 2010)
• (On)gezellige woorden exporteren (16 november 2010)
• Ik eenzame meisje zonder schadelijke gewoonten (9 november 2010)
• Un plat qui couc (2 november 2010)
• Gedoogsteun of parachutemoord? (26 oktober 2010)
• Aardappels in het kabinet (19 oktober 2010)
• Lexicodonten (12 oktober 2010)
• Verantwoordelijkheid van meningsuiting (5 oktober 2010)
• "Na 100 meter rechtsaf, het Schaap Veronica in" (28 september 2010)
• Zin in lange zinnen (21 september 2010)
• Fijne nuances (14 september 2010)
• En weer een record aan diggelen (7 september 2010)
• De vele talen van Nederland (31 augustus 2010)
• Gio & Vanni (24 augustus 2010)
• Twexit voor #dwdd! *tv aanzet* (17 augustus 2010)
• As is verbrande turf (10 augustus 2010)
• Pies in Tutties Neuk Inn (3 augustus 2010)
• I move to you, you move to me (27 juli 2010)
• F*ck de piep (20 juli 2010)
• Lekker los op Baggerpop (13 juli 2010)
• Dt bestaat niet (6 juli 2010)
• Praten met je broodrooster (29 juni 2010)
• Ik ken Frans, maar Frans kent mij niet (22 juni 2010)
• Vierhonderd jaar aan kranten: urenlang vermaak (15 juni 2010)
• Hij is een hondepiel (8 juni 2010)
• Toekomstig taalbeleid (1 juni 2010)
• Ding-a-dong, sha-la-lie (25 mei 2010)
• Zwarte dozen en andere verzinsels (18 mei 2010)
• Strc prst skrz krk (11 mei 2010)
• Het is groen en het plakt? (4 mei 2010)
• Koninginnedag heeft geen toekomst (27 april 2010)
• Duits leren in één dag (20 april 2010)
• Boze stiefmoeders, nichten en kozijnen (13 april 2010)
• O schone bloem ... koolstronk (6 april 2010)
• Maart roert zijn staart (30 maart 2010)
• Doorstuurhumor (23 maart 2010)
• Mar buorman, wat dochst no? (16 maart 2010)
• En de Oscar gaat naar … Vogelpijper! (9 maart 2010)
• Hard vloeken in een zacht taaltje (2 maart 2010)
• Vroeger was alles beter (23 februari 2010)
• Weten hun het beter? (16 februari 2010)
• Handsfree over de snelweg (9 februari 2010)
• Haha, grapje! (2 februari 2010)
• iDit, iDat, iZus, iZo (26 januari 2010)
• Alle woorden zijn al eens bedacht (19 januari 2010)
• Woorden voor sneeuw (12 januari 2010)
• Taal van de jaren nul (5 januari 2010)
• Iets met apen en ringen blabla (29 december 2009)
• 'Jeffrey is geen naam - dat is een diagnose' (15 december 2009)
• Ja, met De Vries uit Amsterdam (8 december 2009)
• Rijmelarijen of ollekebollekes (1 december 2009)
• Deelder 65 (24 november 2009)
• Waar ligt Nokia? (17 november 2009)
• Vrijdag de dertiende (10 november 2009)
• Supergeile taal (3 november 2009)
• Ape, nuts, pussy (27 oktober 2009)
• Dealen met de duivel en zijn ouwe moer (20 oktober 2009)
• Als het aan de kat lag ... (13 oktober 2009)
• I would die 4 eMMen (6 oktober 2009)
• Drrie oktoberr, jûh (29 september 2009)
• Plooien gladstrijken (22 september 2009)
• Hoera! Hoezee! (15 september 2009)
• Dope in Kikeout (8 september 2009)
• Brad Pitt is een schanderlijke klootsak (1 september 2009)
• Geef een gifset cadeau (25 augustus 2009)
• Sidderen voor de taalmeesteres (18 augustus 2009)
• De orkaan komt eraan! (11 augustus 2009)
• De weerman speelt mooi weer (4 augustus 2009)
• Groeten uit Balkonië (28 juli 2009)
• Alle homo's blij (21 juli 2009)
• Hurryhurry Surinaams leren (14 juli 2009)
• In Holland spreek je Dutch (7 juli 2009)
• Kerels die keihard door Frankrijk fietsen (30 juni 2009)
• Laagste, prijs, garantie, actie (23 juni 2009)
• Jennifer Aniston gebingd (16 juni 2009)
• Disneyficatie van de taal (9 juni 2009)
• 'Koe-ri-o-sa-man-ta-ri-e-tek-ki-ki' (2 juni 2009)
• Barbeknoeien met de hele family (26 mei 2009)
• Zorgboerin zoekt boerderette (19 mei 2009)
• Frietjes Eten, Buiten Overgeven (12 mei 2009)
• "I kiss you te pletter" (5 mei 2009)
• Zieke koppen in het nieuws (28 april 2009)
• Half zes banaan in je oor (21 april 2009)
• Een bloemetje voor de secretaresse (m/v) (14 april 2009)
• Een beul met multifunctionele boordmonitoren (7 april 2009)
• Den Haag verandert in The Hague (31 maart 2009)
• Satine was een teringlijder (24 maart 2009)
• Wie houdt er nog van u? (17 maart 2009)
• "Wie Nederlander is, staat in de wet" (10 maart 2009)
• Mijne heren, we gaan emanciperen! (3 maart 2009)
• In den beginne schepte God de aarde (24 februari 2009)
• Kom uit de keuken, wil met je neu ... (17 februari 2009)
• Thanx for de RESPECT!!!!!!! (10 februari 2009)
• 'De trein rijdt van zijn naar zijn' (3 februari 2009)
• Een punt achter braille? (27 januari 2009)
• Taalfouten doen pijn (20 januari 2009)
• Pootje-over op grondijs (13 januari 2009)
• Nederlands in de sale? (6 januari 2009)
• Talen sterven als dino's (30 december 2008)
• Wonderlijke taalregels (23 december 2008)
• Het Groot Dictee: een spel, en dat schrijf je met s, p, e, l (16 december 2008)
• Kindersterfte onder woorden (9 december 2008)
• Onverstaanbaar Di-rect (2 december 2008)
• Onbegrijpelijk ambtenarees (25 november 2008)
• Fokker & Sucker (18 november 2008)
• Holland's next poldermodel (11 november 2008)
• Obama zingt (4 november 2008)
• Palin droomt dus van Obama (28 oktober 2008)
• Knettergekke leugenaar (21 oktober 2008)
• Zwarte maandag, groene maandag (14 oktober 2008)
• Fantaseren over buikdansende ME'ers (7 oktober 2008)
• Fortis Gewoon Nogal Betrouwbare Bank (30 september 2008)
• Is Robert ten Brink het kluts kwijt? (23 september 2008)
• Het gaat goed met de Troonrede (16 september 2008)
• Week van de al-fa-be-ti-se-ring (9 september 2008)
• Het bedreigde Nederlands (2 september 2008)
• Dood moeten moet dood (26 augustus 2008)
• Lekker vieze woorden zoeken (19 augustus 2008)
• "Ho sik. Which means: dat is lekker" (12 augustus 2008)
• Zomercolumn in komkommertijd (5 augustus 2008)
• Lieve klant, neuk een vissenhoofd (29 juli 2008)
• Hoe het Nederlands verzwakt in Brussel (22 juli 2008)
• Politie probeert het met straattaal (15 juli 2008)
• De ij hoort er (niet) bij (8 juli 2008)
• Schwalbe - fopduik 10-1 (1 juli 2008)
• Spreekt Johan Cruijff Arabisch? (24 juni 2008)
• Moet de lesbo verdwijnen? (17 juni 2008)
• Barbaars gebubbel (10 juni 2008)
• Vlamingen praten langzamer (3 juni 2008)
• 'Loop naar de hel, eikel!' (27 mei 2008)
• Het boek der boeken gaat digitaal (20 mei 2008)
• Wie is de baas over de taal? (13 mei 2008)

Taal in het werk

Veel mensen verdienen hun brood met taal, denk aan schrijvers, journalisten, taaldocenten, vertalers en redacteuren. Maar ook in veel andere beroepen speelt taal op z'n minst een flinke bijrol. Geregeld worden deze in Onze Taal geportretteerd. Hieronder alle afleveringen van de serie.

• • de dj
• • de arts
• • de speechschrijver
• • de standwerker
• • de personal coach
• • de dominee
• • de politie
• • de gebarentolk
• • de verkoopreis-gastheer
• • de conducteur
• • de stewardess
• • de verloskundige
• • de prostituee
• • de gevangenbewaarder
• • de psychotherapeut
• • de deurwaarder
• • de apotheker

Voetbaltaal

Artikelen uit het tijdschrift Onze Taal over de taal van het voetbal:

• • Jurryt van de Vooren (juni 2010): Hoe 'football' voetbal werd. De vernederlandsing van Engelstalige voetbaltermen.
• • Kees Van der Zwan (juni 2010): Opengedraaid iets creëeren. Recente voetbalwoorden.
• • Hom of kuit (2008): Moeten profvoetballers Nederlands spreken?
• • Nu.nl-column (1 juli 2008): Schwalbe - fopduik 10-1
• • Frank Joosten (2006): De Tovenaar van Tatabánya. Bijnamen in de voetbalwereld
• • Bert van den Braak (2004): Doelt Onversaagd Naar Kampioen. Namen van voetbalclubs
• • Kees van der Zwan (2002): Schwalbe of fopduik?
• • Jan Erik Grezel (2001): "Dick, jij geen vrije schop geven". Scheidsrechter Jol over de omgang met buitenlandse spelers
• • Jan Erik Grezel (2001): Veeltalig voetbal. Spraakverwarring onder topvoetballers? - Gesprekken met onder anderen Ajax-trainer Adriaanse en de spelers Arveladze (Ajax) en Zeman (Vitesse).
• • Kees van der Zwan (2000): "Als de ruimte over de middenlijn ligt, moet ik inschuiven". Gewone woorden in voetbaltaal - Wat bedoelt de deskundige met diepte, knijpen of openen?
• • Ton den Boon (2000): "De bal wordt in Den Haag voortdurend rondgespeeld". Voetbalwoorden in gewone taal - Van een voorzet geven tot in eigen doel schieten en van vliegende kiep tot aan de zijlijn staan.
• • Guus Middag en Kees van der Zwan (1996): "Utopieën wie nooit gebeuren". De taal van Johan Cruijff. - Over Cruijffs idioom, zijn stijlfiguren en zijn orakelspreuken.
• • René Appel (1994): Momenten bij Bergkamp met diepte. Vernieuwde voetbaltaal.

In 1990 publiceerde de taalkundige en schrijver René Appel het boekje Voetbaltaal. Hierin gaat hij uitgebreid in op de taaleigenaardigheden van de voetbalwereld: waarom zijn er zoveel vergelijkingen met het militaire leven? Hoe spreekt De Generaal? Waarom zijn er zoveel namen met Boys? Hoe groot is de invloed van het Engels?

Woorden van het jaar

De jaarwoorden vanaf 2000.

2015

• Nederlands

• - sjoemelsoftware (verkiezing Onze Taal én verkiezing Van Dale)
• - me (als bezittelijk voornaamwoord) ('Weg met dat woord!'-verkiezing van het INL)
• - jojozomer (weerwoord, verkiezing MeteoGroup en Omroep Gelderland)
• - Brandgrensrun (Rotterdams woord van het jaar)
• - Verweggistan (leukste woord van Duckstad, verkiezing van Donald Duck)

• Vlaams

• - kraamkost (verkiezing Van Dale)
• - beire ('Kinderwoord van het jaar', verkiezing Ketnet)

• Deens

• - flygtningestrømme ('vluchtelingenstroom', volgens de Danish Language Board)

• Duits

• - Refugees Welcome ('Anglizismus des Jahres')
• - Gutmensch ('Unwort des Jahres')
• - Willkommenskultur (verkiezing Universität Graz, Oostenrijk)
• - zach ('jeugdwoord van het jaar', verkiezing Universität Graz, Oostenrijk)
• - Flüchtlinge (volgens de Gesellschaft für deutsche Sprache)
• - kommodig
• - Smombie ('jeugdwoord van het jaar', verkiezing Langenscheidt)

• Engels

• - they (enkelvoud) (volgens de American Dialect Society)
• - -ism (volgens Merriam-Webster)
• - sharing economy (volgens het Australian National Dictionary Centre)
• - captain's call (volgens de jury van het Australische Macquarie Dictionary)
• - identity (volgens Dictionary.com)
• - to binge-watch (volgens Collins English Dictionary)
• - (emoji die huilt van het lachen) (volgens Oxford Dictionaries)

• Frans

• - laïcité en liberté (Festival du mot)

• Japans

• - bakugai ('explosieve groei van aantal Chinese toeristen dat in Japan komt winkelen', gedeelde eerste plaats, volgens uitgever Jiyu Kokumin Sha)
• - toripuru suri (een honkbalonderscheiding, gedeelde eerste plaats, volgens uitgever Jiyu Kokumin Sha)

The Independent maakte een landkaart met de woorden van 2015.

2014

• Nederlands

• - rampvlucht (volgens Onze Taal)
• - flabbergasted (mooiste anglicisme volgens Milfje Meulskens)
• - knijpzonnetje (weerwoord volgens MeteoGroup en Omroep Gelderland)
• - dagobertducktaks (volgens Van Dale)
• - oudjes ('verliezer' van de 'Weg met dat woord!'-verkiezing van het INL)
• - schapetrots (Dordts woord van het jaar)
• - kwaliteitsvenster (vaagste vaagtaal volgens vaagtaal.nl)
• - bakboek ('foodlingo', volgens jury en publiek Talkin' Food en Zestz)
• - zorgei ('fauxlingo', volgens jury Talkin' Food en Zestz)
• - 1-euro-ontbijtje ('fauxlingo', volgens publiek Talkin' Food en Zestz)

• Vlaams

• - flitsmarathon (volgens Van Dale)
• - OMG (kinderwoord volgens Ketnet, de Jommekeskrant en Van Dale)

• Duits

• - Lichtgrenze (volgens het Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - mansplain (volgens jury van het het Australische Macquarie Dictionary)
• - share plate (volgens publiek van het Australische Macquarie Dictionary)
• - shirtfront (volgens het Australian National Dictionary Centre)
• - #blacklivesmatter (volgens American Dialect Society)
• - culture (volgens Merriam-Webster)
• - ? (de hart-emoticon, volgens de Amerikaanse Global Language Monitor)
• - exposure (volgens Dictionary.com)
• - vape (volgens Oxford Dictionaries)
• - photobomb (volgens Collins English Dictionary)
• - overshare (volgens Chambers Dictionary)

• Frans

• - transition (volgens jury van het Festival du mot)
• - selfie (volgens publiek van het Festival du mot)

• Japans

• - Dame yo. Dame, dame (gedeelde eerste plaats, volgens uitgever Jiyu Kokumin Sha)
• - shudanteki jieiken (gedeelde eerste plaats, volgens uitgever Jiyu Kokumin Sha)

• Spaans

• - selfi (volgens Fundéu BBVA)

2013

• Australisch

• - infovore (volgens Macquarie Dictionary)

• Nederlands

• - uitgestelde koffie 'foodlingo' van 2013
• taughetti 'fauxlingo' van 2013 (beide volgens culinaire websites Talkin’ Food en Zestz)
• - wolkenwak is volgens Meteo Consult en Omroep Gelderland weerwoord van 2013
• - selfie (volgens Van Dale)
• - participatiesamenleving (volgens de bezoekers van het Onze Taal-congres)
• - kids is volgens de 'Weg met dat woord!'-verkiezing van het INL het woord dat we niet meer terug willen zien of horen in 2014
• - awkward is volgens het taalblog Milfje Meulskens het anglicisme van het jaar

• Vlaams

• - selfie (volgens Van Dale en VRT)

• Engels

• - because (volgens American Dialect Society)
• - science (volgens Merriam-Webster's online dictionary)
• - privacy (volgens Dictionary.com)
• - selfie (volgens Oxford Dictionaries)
• - bitcoin (volgens het Australian National Dictionary Centre)
• - geek (volgens Collins online dictionary)

• Japans

• - ima desho, o-mo-te-na-shi, jejeje, baigaeshi (gedeelde eerste plaats, volgens uitgever Jiyu Kokumin Sha)

2012

• Nederlands

• - plofkip (volgens Onze Taal)
• - project X-feest (volgens Van Dale)
• - pandapunten mooiste woord van 2012
• - crowdfeeding 'foodlingo' van 2012
• broodstaart 'fauxlingo' van 2012 (beide volgens culinaire websites Talkin’ Food en Zestz)

• Vlaams

• - frietchinees (volgens Van Dale en VRT)

• Duits

• - yolo ('you only live once', volgens de Duitse jeugd)
• - Rettungsroutine (volgens de deutsche Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - hashtag (volgens American Dialect Society)
• - broga, legbomb, Eurogeddon, mummy porn, zuckered, Jubilympics, Romneyshambles, games makers, 47 per cent, superstorm, Gangnam style en fiscal cliff (de twaalf woorden van het jaar (elke maand één) volgens Collins Dictionary)
• - omnishambles (Brits woord van het jaar volgens Oxford Dictionaries)
• - to gif (Amerikaans woord van het jaar volgens Oxford Dictionaries)
• - bluster (volgens Dictionary.com)

• Frans

• - watture (bekendgemaakt tijdens het jaarlijkse Festival XYZ)

• Portugees

• - entroikado (volgens uitgeverij Porto Editora)

2011

• Nederlands

• - tuigdorp (volgens Van Dale)
• - zelfworster (volgens de culinaire nieuwssite Zestz)
• - weigerambtenaar (volgens de bezoekers van het Onze Taal-congres)
• - wildbreien (neologisme van 2011, volgens bezoekers van de website van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie)
• - komkommerpaniek (kindernieuwswoord van het jaar, volgens de bezoekers van de website van Kidsweek)

• Vlaams

• - stoeproken (volgens Van Dale en VRT)

• Frans

• - attachiant(e) (bekendgemaakt tijdens het jaarlijkse Festival XYZ)

• Engels

• - occupy (volgens The Global Language Monitor, Time en The American Dialect Society)
• - pragmatic (volgens Merriam-Webster's online dictionary)
• - tergiversate (volgens de Amerikaanse woordenboeksite Dictionary.com)
• - squeezed middle (volgens Oxford-woordenboeken)
• Overzicht van Engelse woorden van 2011 - en die van 2012.
• Overzicht van de Amerikaanse nieuwswoorden van 2011.

• Duits

• - Stresstest (volgens de deutsche Gesellschaft für deutsche Sprache)
• - Swag (volgens de Duitse jeugd)
• Overzicht van de Duitse woorden van het jaar, vanaf 1971.

• Chinees

• - kòng (Chinees karakter van het jaar, volgens twee miljoen internetgebruikers)

• Zwitsers

• - Euro-Rabatt

• Oostenrijks

• - Euro-Rettungsschirm

• Australisch

• - burqini (volgens Macquarie Dictionary)

2010

• Australisch

• - googleganger (volgens Macquarie Dictionary)

• Fries

• - hipperhapke (mooiste nieuwe Friese woord van 2010)

• Engels

• - app (volgens the American Dialect Society)
• - austerity (volgens Merriam-Webster's online dictionary)
• - viral (nummer één op de 'list of banished words' van Lake Superior State University)
• - vuvuzela (volgens de New York Times)
• - spillcam (volgens the Global Language Monitor)
• - refudiate (volgens The New Oxford American Dictionary)
• - moving forward (volgens Plain English Foundation de 'most annoying phrase' van 2010)
• - gate rape (volgens de Urban Dictionary)
• - big society (Oxford Dictionaries phrase of the year in Groot-Britannië)
• - change (volgens Dictionary.com)

• Deens

• - vuvuzela (volgens kijkers van het tv-programma Sproglaboratoriet)

• Duits

• - Wutbürger (volgens de deutsche Gesellschaft für deutsche Sprache)
• - Niveaulimbo (volgens de Duitse jeugd)

• Nederlands

• - gedoogsteun (volgens lezers van Onze Taal en Taalpost)
• - onwoorden-top-100 (volgens neerlandicus Peter Zuijdgeest)
• - gedoogregering (volgens Van Dale)

• Russisch

• - hittegolf (volgens IMHONet social networking portal)

• Vlaams

• - tentsletje (volgens Van Dale en VRT)

• Zwitsers

• - Ausschaffung

2009

• Nederlands

• - Mexicaanse griep (volgens de Nederlandse dagbladen)
• - De redactie van Prisma heeft een lijst gemaakt van acht woorden, volgens eigen zeggen "het leukste lijstje van het jaar": alarmisten, verdwijnziekte, stresstest, overplukking, feitengokkers, kantoorgeld, zuchtmeisje, bibbergeld (BN).
• - ontvrienden (volgens Van Dale)
• - twitteren (volgens de bezoekers van het Onze Taal-congres)

• Duits

• - Abwrackprämie (volgens de deutsche Gesellschaft für deutsche Sprache)
• - hartzen (volgens de Duitse jeugd)

• Engels

• - tweet (volgens the American Dialect Society) De vereniging koos nog veel meer woorden: o.a. het meest bruikbare, creatieve en onnodige woord van 2009 en het woord van het decennium.
• - twitter (volgens the Global Language Monitor)
• - distracted driving (volgens Webster's New World Dictionary)
• - admonish (volgens Merriam-Webster's online dictionary)
• - unfriend (volgens The New Oxford American Dictionary)

• Zwitsers

• - Minarettverbot

2008

• Nederlands

• - swaffelen (volgens een verkiezing door De Pers, Van Dale en Onze Taal)

• Duits

• - Finanzkrise 'financiële crisis' (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - overshare (volgens Webster's New World Dictionary)
• - bailout 'financiële reddingsoperatie' (volgens Merriam-Webster én American Dialect Society)
• - hypermiling (volgens The New Oxford American Dictionary)

• Frans

• - subprime (volgens lezers le Figaro)

2007

• Nederlands

• - Bokitoproof (volgens een verkiezing door De Pers, Van Dale en Onze Taal)

• Duits

• - Klimakatastrophe 'klimatastofe' (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - subprime letterlijk: 'minder dan perfect', steeds vaker: 'een zooitje ervan maken' (volgens American Dialect Society; zie de pdf voor creatiefste, meest nutteloze, mafste, meest eufemistisch etc. woord)
• - w00t online kreet van euforie (volgens Merriam-Webster)
• - grass station 'plaats waar we onze auto voltanken met groene brandstof' (volgens Webster's New World Dictionary)
• - locavore 'iemand die alleen lokaal geproduceerd voedsel eet' (volgens The New Oxford American Dictionary)

2006

• Nederlands

• - VOC-mentaliteit (volgens Van Dale)
• - dessertkindje 'nakomertje' (volgens het Vlaamse Knack)

• Duits

• - Fanmeile 'feestplaats voor WK-voetbalsupporters' (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - truthiness 'wenswaarheid' (volgens Merriam-Webster)
• - carbon neutral 'net zo veel koolstof verbruikend als aanvullend' (volgens The New Oxford American Dictionary)
• - plutoed 'gedegradeerd' (volgens American Dialect Society)
• - muffin top 'zwembandje boven spijkerbroek' (volgens Australia's Macquarie Dictionary)

2005

• Nederlands

• - generatiepact (volgens Van Dale)
• - kippendrift (volgens Adriaan Jaeggi)
• - genverbrander (volgens bezoekers van woordvanhetjaar.nl)

• Chinees

• - bestuurlijk vermogen

• Duits

• - Bundeskanzlerin (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - truthiness (volgens the American Dialect Society)
• - podcast (volgens het Oxford American Dictionary)

2004

• Nederlands

• - superministerraad (volgens Van Dale)

• Duits

• - Hartz IV (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - red state, blue state, purple state (volgens the American Dialect Society; pdf-bestand)
• - incivility 'onhoffelijkheid' (volgens Yourdictionary.com)
• - blog (volgens de Amerikaanse woordenboekmaker Merriam-Webster)

2003

• Nederlands

• - SARS (volgens Van Dale)
• - gamen (volgens bezoekers van Woordvanhetjaar.nl)

• Duits

• - das alte Europa (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)
• - Erdloch 'schuilplaats van Saddam Hoessein' (volgens columnist 'Zwiebelfisch' van Der Spiegel)
• - Konkordanz (volgens de Zwitsers)

• Engels

• - metrosexual (volgens the American Dialect Society)
• - embedded (volgens Yourdictionary.com)

2002

• Nederlands

• - nitrofe(e)n (volgens Van Dale)
• - verantwoordekeit - uitgesproken op z'n Balkenendes (volgens Jan Kuitenbrouwer)

• Duits

• - Teuro - samentrekking van teuer 'duur' en Euro (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - WMD 'weapons of mass destruction', oftewel 'massavernietigingswapens' (volgens the American Dialect Society)
• - misunderestimate (volgens Yourdictionary.com)

2001

• Nederlands

• - MKZ-crisis (volgens Van Dale)
• - tophopper (volgens Ewoud Sanders)

• Duits

• - der 11. September (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - 9-11 en equivalenten (volgens the American Dialect Society)
• - Ground Zero (volgens Yourdictionary.com)

2000

• Nederlands

• - weblog (volgens Ewoud Sanders)
• - motorclubje (volgens Jan Kuitenbrouwer)

• Duits

• - Schwarzgeldaffäre (volgens Gesellschaft für deutsche Sprache)

• Engels

• - chad 'de kleine stukjes papier die bij de presidentsverkiezingen van 2000 al dan niet uit de stemformulieren waren geponst' (volgens the American Dialect Society)
• - chad (volgens Yourdictionary.com)

Taaladvies

De Taaladviesdienst van Onze Taal beantwoordt vragen over het Nederlands, schrijft taalboeken, geeft taaltrainingen en corrigeert teksten. De dienst bestaat sinds 1985. Er werken zes ervaren taaladviseurs.

Thematisch overzicht

Hier vindt u de trefwoorden die gekoppeld zijn aan de taaladviezen op deze website. Klikt u op een trefwoord, dan krijgt u de adviezen met dat trefwoord te zien.

Spelling

• aaneenschrijven
• aardrijkskundige namen
• afbrekingen
• afkortingen
• afleiding
• apostrof
• bezitsvorm
• buigings-n
• c/k
• d/t
• dictee
• ei/ij
• Engels
• getallen
• hoofdletter of kleine letter
• lastige woorden
• meervoudsvorming
• namen
• ou/au
• oude naamvallen
• samenstelling
• symbolen
• trappen van vergelijking
• trema
• tussen-n
• tussen-s
• verkleinwoord
• witte spelling

Grammatica

• bijvoeglijk naamwoord
• buigings-e
• d/t
• dan/als
• dat/wat/die/wie
• enkelvoud/meervoud
• gebiedende wijs
• hen/hun
• hulpwerkwoord
• koppelwerkwoord
• lidwoord
• meewerkend voorwerp
• ontleden
• oude naamvallen
• persoonlijk voornaamwoord
• persoonsvorm
• sterk/zwak werkwoord
• verwijswoord
• voegwoord
• werkwoord
• woordgeslacht

Regels

• basisregels

Woordkeuze

• barbarisme
• dat/wat/die/wie
• ontkenningen
• voorzetsels
• woordgebruik
• woordkeuze
• woordvolgorde

Stijl

• stijlfiguren
• stijlfouten

Leestekens

• aanhalingstekens
• accenten
• komma
• leestekens

Uitspraak

• uitspraak en klemtoon

Vormconventies

• brief- en e-mailconventies
• titulatuur

Herkomst/verklaring

• betekenis
• etymologie
• uitdrukkingen en spreekwoorden

Leestips

• leestips

Alfabetisch overzicht van alle taaladviezen.

• @ (apenstaartje): oorsprong
• ... (beletselteken)

• 12- tot 16-jarigen / 12 tot 16-jarigen
• 1-aprilgrap / 1 aprilgrap
• 1ste / 1e
• 20e-eeuws / 20e eeuws
• 230-V-aansluiting / 230V-aansluiting / 230 V-aansluiting
• 75ste / 75’ste / 75-ste jaargang
• 80% Verzuimde / verzuimde te gaan
• 80-jarig / 80 jarig
• Dicteewoorden met een cijfer

• Dicteewoorden met een a
• A4’tje / A4-tje, sms’je / sms-je
• Engelse werkwoorden met een a (Nederlandse vervoeging)
• Nieuwsgierig Aagje / aagje
• Aambeeld / aanbeeld
• Aanbelanden: in Amsterdam aanbeland
• Aanbevelenswaardig / aanbevelingswaardig
• Aanelkaar / aan elkaar
• Aan- en uitzetten gebeurt/gebeuren handmatig
• Aangekomen viel het me op
• Aanhalingstekens: dubbele aanhalingstekens
• Aanhalingstekens: enkele aanhalingstekens
• Aanhalingstekens: hoog of laag
• Aanhalingstekens en leestekens
• Aanhef aan een groep: hallo bestuur
• Aanmeren / afmeren
• Aanrichten / aanrechten
• Aansluitend bij / aan / op
• Aansluitpunt / aansluitingspunt
• Aansprakelijkstelling / aansprakelijkheidsstelling
• Aanstalte / aanstalten maken
• Een aantal collega’s ging / gingen op cursus
• Een aantal keer / keren
• Een aantal van de mensen die hier wonen / woont
• Aangevangen hebben / zijn
• Aanwijzend voornaamwoord
• In de aap gelogeerd zijn
• Nu komt de aap uit de mouw
• Aarde / aarde / de Aarde / de aarde
• Dat het een aard heeft
• De / het aas
• ABC / abc (losse letters klein?)
• Abraham, Sara gezien hebben
• Accent circonflexe: ^
• Accenten op hoofdletters
• Accessoires: ‘akseswares’ of ‘asseswares’?
• Accommodatie / accomodatie
• Ergens (geen) acht op slaan
• Achterbaks zijn
• Achter de geraniums zitten
• Achterin / achter in
• Achternamen combineren
• Achter / voor het beeldscherm
• Achterzetsel
• Acquisitie wordt niet op prijs gesteld
• Een adder aan zijn borst koesteren
• Adelijk / adellijk
• Adembenemend / adem benemend
• Ad-hocoplossing / ad hoc-oplossing / adhocoplossing
• Advocaat van de duivel spelen
• Afbreekregels
• Afdoend / afdoende
• Afgelasten / aflasten / aflassen
• Afgezaagd zijn
• Afkeur / afkeer / afkeuring
• Afkorting aan begin van zin
• Afkorting aan eind van zin
• Meervoud van afkortingen
• Het afleggen
• Afleiding / samenstelling
• Afwezigheid, ontbreken, ontstentenis
• Afgewisselde koe
• Ajaxieden / Ajacieden
• Akkoord en accorderen
• Alcoholisch / alcoholistisch
• Algauw / al gauw
• In het algemeen / over het algemeen
• Alle / allen
• Alledrie / alle drie
• Alle drie winnaars / alle drie de winnaars
• Alle geld / al het geld
• Allerlei broodbeleg / allerlei soorten broodbeleg
• Alle / aller ogen zijn gericht op Kwatta
• Alles behalve / allesbehalve plezierig
• Alles kits
• Alles op haren en snaren zetten
• Allochtonen
• Allochtoonse / allochtone taal
• Alloniem
• Allooi
• Almaar / alsmaar
• Al met al / al bij al
• Als muzikant zijnde
• Als u hieraan voldoet en u opent een rekening
• Als / wanneer / indien
• Alweer / al / weer
• Alzheimer / alzheimer
• Amazone
• Ammehoela!
• Ampel / amper
• Amsterdam en haar / zijn grachten
• Andere / anderen
• Anderssoortig / andersoortig
• Anglicismen
• Ankeiler
• Antedateren / antidateren
• Antiaanbaklaag / anti-aanbaklaag
• Anthrax / antrax
• Apekool / apenkool
• Apfelstrudel / apfelstrudel
• Apocriefe / apocrieve
• APP / App / app
• Appel / appèl
• Een appelflauwte hebben
• De / het appelsap
• Appeltje-eitje
• Een appeltje met iemand te schillen hebben
• Arbodienst / arbodienst / arbo-dienst
• Iets met argusogen bekijken
• In arren moede / in arremoede, van armoede
• Asjeweine / kassiewijne / kasjewijne / kassiewijle
• Ergens zijn aspergebedden aanleggen
• Assessment center / assessmentcenter
• Astrologie / astronomie
• Attent / attend
• Au / ou
• Authenticatie / authentificatie
• Auto (uitspraak)
• Autoped
• De / het Aviodrome
• Zich bedenken / bedenken
• Me zusje / m’n zusje / mijn zusje
• Voor / met / bij vragen kunt u terecht bij ...

• Dicteewoorden met een b
• Engelse werkwoorden met een b (Nederlandse vervoeging)
• Baat / baad / baadt het niet, dan schaad / schaadt het niet
• Babies / baby’s
• Baden: het gebade / gebaadde kind
• Bajesen / bajessen, dreumesen / dreumessen
• Aan de bak komen
• Bakzeil halen
• Balen als een stekker
• Over de balk gooien
• Balorig
• Bandnamen enkelvoud / meervoud
• Bang van / bang voor onweer
• Bankpas / bankkaart / pinpas
• Barbecue / barbeque
• Barbecuen / barbecueën
• Barbertje moet hangen
• Volgens Bartjens
• Basketbalde, baseballde
• Bedoening / bedoeling
• De afstand bedraagt 9 kilometer
• Verwijzen naar bedrijfsnamen
• Ergens geen been in zien
• De beer is los
• De beest uithangen
• Beginnen aan / met
• Begroeiing / begroeiïng / begroeing
• Begroten: het begrote / begrootte bedrag
• Behalve Nederlands
• Behandelaars / behandelaren
• Behartigenswaardig / behartenswaardig
• Beheerplan / beheersplan
• Behoren tot de / behoren tot een van de
• Behorend / behorende bij
• Behuizing van een computer
• Beide / beiden
• Beid / beidt uw tijd
• Er bekaaid vanaf komen
• Bekaf zijn
• Belanghebbend voorwerp
• Ben je belatafeld!
• Beloven: zoals beloofd / belooft
• Bepaling van gesteldheid
• Bepaling van hoedanigheid
• Bepaling van modaliteit
• Bepaling van verhouding
• Berber / Berbers
• Te berde brengen
• De berg heeft een muis gebaard
• De experimenten was / waren geen lang leven beschoren
• Beseffen / zich beseffen
• Bestaat een woord dat niet in woordenboeken staat?
• Besteden: besteed / besteedt
• Als de beste / als de besten
• Betalen: betaald / betaalt
• Betekenen: betekent / betekend
• Betreffende / desbetreffende
• Betrekkelijk voornaamwoord
• Ik betreur het / het betreurt mij
• Wij betreuren dat / wij betreuren het dat ...
• Niet door de beugel kunnen
• Bewegwijzering / wegbewijzering
• Een bezem in de mast voeren
• Bezint eer ge begint / verzint eer ge begint
• Bezits-s: George’s boek / Georges boek / George’ boek
• Bezits-s: Keith’ / Keiths moeder
• Bezits-s: algemene regels
• Bezittelijk voornaamwoord
• Bezittend voorwerp
• Bezwijken aan / onder
• Biatlon / duatlon
• Dat is geen klein bier
• De bietenbrug op gaan
• Je biezen pakken
• The Big Apple
• Bijbel / bijbel
• Bijdehande / bijdehante tante
• Bijdragen aan / bijdragen tot
• Bijgaand vindt u ... / treft u ... aan
• Bijgesloten / bijgevoegd
• Bijna-doodervaring / bijnadoodervaring
• Bij / op de administratie
• Bijouterieën / bijouteriën
• Bijstimuleren
• Bijvoeglijke bepaling
• Bijvoeglijk naamwoord
• Bij voorbeeld / bijvoorbeeld
• Bijwoord
• Bijwoordelijke bepaling
• Binnenkomen / binnen komen
• In een goed blaadje proberen te komen
• Zien wie de blankste billen heeft
• Iets blauwblauw laten
• Blauw bloed hebben
• Blauwe boorden, witte boorden
• Van de blauwe knoop zijn
• Blauwe maandag
• Blauwkous
• Een blauwtje lopen
• Blocnoteje / blocnotetje / blocnootje
• De bloemetjes buitenzetten
• Bloes / blouse
• Bockbier
• De bodem ingeslagen / in geslagen
• Boeken met taaladvies
• Aan de boemel zijn
• Lachen als een boer met kiespijn
• Bogen / buigen op
• Als een bok op de haverkist
• Van de bok dromen
• Bol / bal
• De bolworm steekt hem
• De bom is gebarsten
• Bommoeder: dubbelop?
• Bonairiaans / Bonaireaans
• In de bonen zijn
• Op de bonnefooi
• Op de bon geslingerd worden
• Boontje komt om zijn loontje
• Boot / schip
• Een bord voor je kop hebben
• Iets op je bord / brood krijgen
• Borstbesparende / borstsparende operatie
• Bos hout voor de deur
• Bosschage
• Boter aan de galg smeren
• Een boterbriefje halen
• Boterham
• Boter op je hoofd hebben
• Botertje tot de boom
• Botje bij botje leggen
• Boude / boute uitspraken
• Boulevardje / boulevardtje
• Boeket / bouquet
• Je kunt me de bout hachelen
• Van de bovenste plank
• Boxer / bokser
• Het boze oog hebben
• Braband / Brabant, Brabanders
• Brave hendrik
• Breda’s / Bredaas
• De breeveertien op gaan
• Iemand zijn breezij tonen
• In / op de bres staan / springen
• Briefaanhef aan een gezin / stel
• Brieven schrijven
• Brij / brei
• Brikverpakking
• Ergens een broertje dood aan hebben
• Brood en spelen
• Broodje aap, broodjeaapverhaal
• Broodmager zijn
• Bruggen slaan / bouwen
• Brug open / dicht
• Er de brui aan geven
• Brutaal als de beul
• Bruto salaris / brutosalaris
• BTW / btw
• Buien als werkwoord
• Buien (uitspraak)
• Buigings-e: algemene regels
• Buigings-e: het centraal / centrale station
• Buigings-e: een groot / grote man
• Buigings-e: het hachelijk avontuur / het hachelijke avontuur
• Buigings-e: de muzikaal / muzikale leider
• Buigings-e: een ongebruikelijker / ongebruikelijkere procedure
• Buigings-e: het ellenlange uitweiden
• Twee handen op één buik zijn
• Buikspreken: vervoeging
• Buitenbeentje
• Buiten dienst / buitendienst
• Buiten westen raken
• Bulletintje / bulletinnetje
• Bureau / buro
• Burgemeester / burgemeester
• Burgemeester / burgermeester
• BV / B.V. / bv / b.v.

• Dicteewoorden met een c
• Engelse werkwoorden met een c (Nederlandse vervoeging)
• Cadeau / kado
• Cadet
• Café’tje, saté’s / cafeetje, satees / satés
• Cafetaria / cafetaria’s
• Caissière / kassière
• Cakeje
• Naar Canossa gaan
• Iemand carte blanche geven
• Casanova / casanova
• Categoraal / categoriaal gymnasium
• Geen cent te makken
• Chagrijnig / sacherijnig
• Chef-redactie / chef redactie
• De chemie ontbrak
• Chic / chique, chiquer, chicst
• Chicheid
• Chinezen bij de Chinees
• Chocolade ei / chocolade-ei
• Citaatuitluiders: ‘Dat lijkt me vanzelfsprekend’, snapt hij
• Ck afbreken: che-cken / chec-ken
• Cliënt / client
• Cliëntèle / clientèle
• De / het cluster
• Co-existentie / coëxistentie
• Collectors item / collector’s item
• College van burgemeester en wethouders
• De / het coma
• Communiceren
• Compromie / compromis
• In conclaaf gaan
• Consumeren / consummeren
• Continu / continue
• Contradictio in terminis / terminus
• Contradictio in adjecto
• In de contramine zijn
• Een vrouwelijke coördinator / coördinatrice
• Cornedbeef
• Corps / korps
• Coup / coupe / coupé
• C.q.
• Cúpido / cupído
• Curriculum vitaes / curricula vitae
• CV / C.V. / cv / c.v.
• Cyste: [kieste] / [sieste]

• Dicteewoorden met een d
• Engelse werkwoorden met een d (Nederlandse vervoeging)
• Daadkrachtig / krachtdadig
• Daar ik hoofdpijn had
• Daarom hou ik nog wel van hem
• Dag - dagen, schip - schepen
• Dagelijks Bestuur / dagelijks bestuur
• Dagen van de week
• Dagvaarden: zij dagvaart / dagvaardt
• Dan / als
• Dan / als: vijf keer meer dan / als
• Danken aan / wijten aan
• Dankjewel, dankuwel / dank je wel, dank u wel
• Dank zij / dankzij
• Danwel / dan wel
• Iemand de das omdoen
• De data is / zijn onderzocht
• De jaren die / dat hij bij ons was
• Dat is / zijn mijn boeken
• (De) acteur Sydney Pollack
• Lijnen 6 en 7 / de lijnen 6 en 7
• Decade / decennium
• December: 10e / 12e maand
• De dato
• Degene / diegene
• De / het: algemene regels
• De / het deksel
• Deméntie / dementíé
• Demotie
• Denk aan / om uw bagage
• Denken aan / over Tirol
• Derde Wereld / derde wereld
• Als een dertientje
• Des vrouws
• Deze / die / dit / dat
• Dezelfde / hetzelfde
• Deze / dezen
• Dezer dagen
• Diagnosticeren / diagnostiseren
• Dictee: spelregels
• Groot Dictee 2009: uitleg
• Oefenen voor dictees
• Dictee in witte spelling
• De vrouw en dier / diens / haar dochter
• Diepgaander / diepergaand
• Dies, paella / diës, paëlla
• Diëtetiek / diëtiek
• De vrouw die / wie we bloemen wilden geven
• Die / wie het eerst komt, het eerst maalt
• Digibeet
• Door dik en dun
• Dinertje / dineetje
• Direct betrokkene / directbetrokkene
• Directeuren-grootaandeelhouders
• Display’s / displays
• Dit / dat
• Een zware dobber aan iets hebben
• Doceren / doseren
• Doctor / dokter
• Dodelijke slachtoffers
• Doerak
• Een donkerbruin vermoeden hebben
• Eruitzien als de dood van Ieperen
• De dood in de pot
• De dood of de gladiolen
• Op zijn dooie akkertje
• De / het doolhof
• Doolhof / labyrint
• Iemands doopceel lichten
• Het is doorgestoken kaart
• Doorsnee burger / doorsnee-burger / doorsneeburger
• Douchen - gedouched / gedoucht
• Downloaden - gedownload / gedownloaded
• Dr / dr / Dr. / dr.
• Voor de draad ermee!
• De draak steken met iets
• Dramatisch / spectaculair gestegen omzet
• Driedubbel
• Driemaal is scheepsrecht
• Dronkeman / dronkenman
• Een dronkemansgebedje doen
• (Nog niet) droog achter de oren
• Drugsverslaafde / drugverslaafde
• De druiven zijn zuur
• D, t of dt
• Dubbelklikken: gedubbelklikt / dubbelgeklikt
• Duim (lengtemaat)
• Ben ik van Duitsen / Dietsen bloed
• Duivenkaters / duivekaters
• Duizende vuurpijlen / duizenden vuurpijlen
• De dupe zijn
• Dutch
• Duur kosten
• Duurzaam (betekenis)

• Dicteewoorden met een e
• Engelse werkwoorden met een e (Nederlandse vervoeging)
• EBay / eBay
• Ebola (uitspraak)
• Echter / maar
• Het echtpaar en zijn / haar / hun kind
• Eega / ega
• Een op een / een-op-een
• Eendagsvlieg / ééndagsvlieg
• Eenheidsworst
• Een ieder / eenieder
• Een of meer / een of meerdere
• Een op de drie jongeren drinkt / drinken
• Een van beiden / één van beiden
• Een van de eersten die de grap doorhad / doorhadden
• Eenzelfde / dezelfde / een dergelijke
• De vijf eerste / eerste vijf klanten
• Ei / ij: twijfelgevallen
• Eieren voor zijn geld kiezen
• Eieren / eien
• Dat is het hele eiereneten
• Eigenares / eigenaresse
• Eigenbijdrageregeling / eigen bijdrageregeling
• De / het eigendom
• Eigengemaakt
• Het dorado / het eldorado / het Eldorado
• Electrisch / elektrisch
• Te elfder ure
• Op z’n elfendertigst
• Elkaars
• Elk mens / elke mens
• Elstar / elstar
• Email / e-mail
• E-mailen: geë-maild / ge-e-maild
• Email / emaille / emaillen pan
• En aan het begin van een zin
• Een enerverende middag
• Engeland / Groot-Brittannië / Verenigd Koninkrijk
• Engelse werkwoorden in het Nederlands (algemene regels)
• Engelse woorden in Nederlandse tekst
• Engelse woorden in Nederlandse samenstellingen (humanresourcesafdeling)
• Enigst kind / enig kind
• Enigszins / enigzins
• Enkelvoud / meervoud: last van onze maag / magen
• En zo / enzo, of zo / ofzo
• Enzovoorts / enzovoort
• Epibreren
• Er + voorzetsel(s) + werkwoord
• Er + voorzetsel + werkwoord: los of aaneen
• Erinnofilie
• Erin schenken / er inschenken
• Ernstig nemen
• Eropaf komen / erop afkomen / erop af komen
• We gaan erop uit / We gaan eropuit
• Eruitzien / er uitzien / eruit zien
• Ervan afkomen / ervanaf komen / er afkomen / eraf komen
• Zich ervanaf maken / zich ervan afmaken
• Er van uit gaan / ervan uitgaan / er vanuit gaan
• Ervaring in / met een computersysteem
• Ervaringsdeskundige
• Erven - geërfd / georven
• Erwt: waarom met w?
• Eskimo / eskimo
• Esthetische / cosmetische chirurgie
• Ests / Estisch / Estlands
• Etcetera / et cetera
• Ethische datief
• EUR
• Euri / euro’s
• Euro / euro / Euro’s / euro’s
• Euro… / euro… (samenstellingen)
• Euthanaseren
• Een gebouw evacueren
• De minister ontbreekt niet, evenals de burgemeester
• Evengoed / even goed
• Evenmin hou ik niet van vlees
• Ex-burgemeester / oud-burgemeester
• Extranei / extraneï
• Zolang de ezel zakken draagt, heeft de mulder hem lief

• Dicteewoorden met een f
• Engelse werkwoorden met een f (Nederlandse vervoeging)
• Faciliteren / faciliëren
• Factie / fractie
• Facturabel / factuurabel
• Facturatie / facturering
• Iemand op zijn falie geven
• Feestdagen: Hemelvaartsdag / hemelvaartsdag
• Fiebelefors
• Hij fietst te zingen
• Fietster / fietsster
• Fijn stof / fijnstof
• Filevrij / file vrij
• Filippijnen / Filipijnen
• De / het bij filmtitels
• Financieren - gefinancierd / financiëren - gefinancieerd
• Fitnesssessie / fitness-sessie
• Op de fles gaan
• Flink in de bus blazen
• Een fluitje van een cent
• Flux de bouche
• Forums / fora
• Fotograven / fotografen
• Française / française
• Franse kaas / franse kaas
• Met de Franse slag
• Freelanceredacteur / freelance redacteur
• De / het fret
• Frikadel / frikandel
• Fte (betekenis)

• Dicteewoorden met een g
• Engelse werkwoorden met een g (Nederlandse vervoeging)
• Iets van je gading vinden
• Van de gaffel in de greep vallen
• Het ga je goed / het gaat je goed
• Naar de gallemiezen gaan
• In het gareel lopen
• Geachte meneer / geachte heer
• Geachte heer/mevrouw
• Geachte mevrouw Jansen-de Jong / Jansen
• Gebaad / gebaat
• Met de gebakken peren zitten
• Gebeten / gebrand zijn op iemand
• Gebeuren: gebeurt / gebeurd
• Het geboycotte / geboycote land
• De gebraden haan uithangen
• Gebruikmaken / gebruik maken
• Niet / geen gebruik( )maken van
• Gebruiksvriendelijk / gebruikersvriendelijk
• Van gedachte / gedachten wisselen
• Gedachtewisseling / gedachtenwisseling
• Je gedeisd houden
• Gedestilleerd / gedistilleerd
• Gedichten schrijven
• Gedood / omgekomen
• De gedoodverfde winnaar
• In het huis van de gehangene spreekt men niet van de strop
• Het geheim van de smid
• Geheimagent / geheim agent
• Zo gek als een deur
• Gekregen / gehad
• Alle collega’s gelieve / gelieven
• Gelijk / meteen
• Gelijkstellen aan / met
• Geloven aan / in God
• Gelukkig nieuwjaar / gelukkig nieuw jaar / Gelukkig Nieuwjaar
• Gemeente / gemeente Gouda, Stadhuis / stadhuis
• Genant / gênant
• In het geniep
• Ergens geen / niet genoeg van krijgen
• Geolocatie / geolokalisatie
• Dat is je geraden
• Geschiedenis van het Nederlands
• Veel geschreeuw en weinig wol
• (Niet) gespeend van gevoel voor humor
• Gestalte geven: de plannen wordt / worden gestalte gegeven
• In groten getale / in grote getalen
• Getallen in letters of cijfers
• Getallen uitschrijven
• Als het getij verloopt, moet men zijn bakens verzetten
• Getogen
• Getuigenberg / getuigeberg
• Wij waren getuigen / getuige
• Getuige / getuigen de reacties
• Geüit / geuit
• In het gevlij / gevlei komen
• Geweest / geweesd
• Had geweest / was geweest
• Gewogen en te licht bevonden
• Zo gewonnen, zo geronnen
• De fusie is besproken / besproken geworden
• Gezamelijk / gezamenlijk
• Gezegde: werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde
• We zaten gezellig bij elkaar
• Gij hadt / gij had
• Gijzelaar / gegijzelde
• Giraffeje / girafje / giraffetje
• Een glimp opvangen
• Globaal / mondiaal
• God / god
• Goedeavond / goedenavond
• Goede nota nemen / goed nota nemen
• Goedheilig man / goedheiligman
• Goedkoop is duurkoop
• Die grote gofferd
• Googelen / googlen
• Het te gortig maken
• Graag - grager - graagst / liever - liefst
• Gradenteken en andere tekens: spatie of niet?
• Grafitiseren / grafietiseren
• Zijn gram halen
• Nederlandse grammaticaboeken
• Grammaticale termen: Latijn en Nederlands
• Den Haag / ’s-Gravenhage
• Iemand te grazen nemen
• Grillen: gegrilld / gegrild
• Grind / grint
• Grip / greep op iets krijgen
• Groente / groenten / groentes
• Met vriendelijke groet / groeten
• De Groninger / Groningse hoofdofficier
• Grote / grootte
• Groter als / groter dan
• Groter dan jou / jij
• Grotestedenbeleid / grote stedenbeleid
• GSM / gsm
• Gsm’etje / gsm-metje
• Guichelheil
• Gunnen: worden / wordt uw ogen rust gegund

• Dicteewoorden met een h
• Engelse werkwoorden met een h (Nederlandse vervoeging)
• Haakjes: hoofdletter bij zinsbegin of niet
• Hou je haaks
• Niet in de haak zijn
• De haan kraaide driemaal
• D’r haar / der haar / ’r haar
• Voor haar / hen die bleven
• Op een haar / haar na missen / raken
• Haar op de tanden hebben
• Een haar van de hond
• Je hachje redden
• Hagepreek / hagenpreek
• Op de hak nemen
• Van de hak op de tak springen
• Halfbloedprins / halfbloed prins
• Op halfzeven
• Halloween
• Halve finalist / halvefinalist
• Hamvraag
• Binnen handbereik / onder handbereik
• De handdoek in de ring gooien
• Hand-en-spandiensten
• Gehandhaafd blijven / gehandhaafd worden
• De hand in eigen boezem steken
• Je handjes (mogen) dichtknijpen
• Handvatten / handvaten
• Harde buiken
• U rijdt te snel / te hard
• Van harte gecondoleerd
• Hartelijk dank / hartelijke dank
• Naar hartelust / hartenlust
• Hart onder de riem / riem onder het hart (herkomst)
• Hartstikke / hardstikke
• Hattrick (betekenis)
• Om de haverklap
• Van haver tot gort
• Havoleerling / havo-leerling
• Hawaii / Hawaï
• Hbo’er / hbo-er
• Hbo- of wo-niveau
• Hectiek
• Een heel / hele fijne vakantie
• Het heen-en-weer krijgen
• Heen kijken / heenkijken
• Met hoge heren is het kwaad kersen eten
• Heg noch steg weten
• Van heinde en verre
• Heitje voor een karweitje
• Iemand over de hekel halen
• Helder / duidelijk
• HEMA / de HEMA
• Het hemd is nader dan de rok
• Hemdje / hempje
• In hemelsnaam / in ’s hemelsnaam
• Hem / em / ’m smeren
• Dat heb ik hen / hun horen zeggen
• Her-: voltooid deelwoord
• Herdenken
• Herfst: wat rijmt er op herfst?
• Herinneren / zich herinneren
• Herkanser
• Herkenbaar aan / door
• De heilige hermandad
• Hermetisch gesloten
• Hernemen
• Herstelmelding / hersteldmelding
• Den Bosch / ’s-Hertogenbosch
• Het beste / het best
• Om de hete brij heen draaien
• Tegen heug en meug
• Het op je heupen krijgen
• Heur haar
• Hierbij deel ik u mede
• Hij wil / hij wilt
• Hilversumer / Hilversummer
• Hivvirus / hiv-virus
• Hoe ... hoe / hoe ... des te
• Onder één hoedje spelen
• Hoed u / hoedt u voor namaak
• Het hoe en wat is / zijn
• Hoe huppelt zijn paardje (over) het dek op en neer
• Het gaat er Hoeks en Kabeljauws aan toe
• Hoelaat / hoe laat
• Hoelang / hoe lang
• Hoever / hoe ver
• Hoezo / waarom
• Hogerop dan anderen
• Holland / The Netherlands
• Holland op z’n smalst
• Homograaf, homogram
• Homoniem
• Honderdeneende / honderdeneerste
• De hond in de pot vinden
• Hoofdbreken / hoofdbrekens
• Hoofdletter na dubbele punt
• Hoofdletters aan het begin van de regel
• Hoofdletter na aanhef
• Hoofdletters in aanhef brief of mail
• Hoofdletters in filmtitels
• Hoofdletters in namen: Nynke van der Sluis / Nynke Van der Sluis
• Hoofdletters in namen: Patsy Van der Meeren / Patsy van der Meeren
• Door het hoofd schieten
• Te hooi en te gras
• Iemand (de) hoorns opzetten
• Hoteldebotel zijn
• Van hot naar haar
• Hou / houd
• Hou / houd / houdt
• Wat houd / houdt je bezig?
• Van dik hout zaagt men planken
• Houterig / houtig
• Op eigen houtje
• Hr. / dhr. Venema
• Hufterproof
• Zijn huik naar de wind hangen
• Huilen met de pet op
• Hulpwerkwoord
• Hun hebben / zij hebben
• Hun / hen
• Als ik hun / hen was
• Hutje bij mutje leggen
• Hybrideauto / hybride-auto / hybride auto
• Hygiëne (uitspraak)
• Hypallage

• Dicteewoorden met een i
• Engelse werkwoorden met een i (Nederlandse vervoeging)
• I.a.a.
• ICT / ict
• De / het idee
• Ideeënloos / ideeëloos
• Identificatieplicht / legitimatieplicht
• Ie / -ie / ‘ie
• Ieder / elk
• De iemand
• Iemand zoals jij / jou
• Iemand als ik / mij
• Iets fris / iets fris’
• Iets wat / iets dat
• IJ / ei
• IJ: plaats in alfabet
• IJ: oorsprong van de lange ij
• IJs / eis en weder dienende
• IJskast / koelkast
• Je moet het ijzer smeden als het heet is
• Brief beginnen met ‘ik’
• Ik ben het die dit onzin vind / vindt
• Ik die is / ik die ben
• Ik en wij door elkaar gebruiken
• Ik word / ik wordt
• Ik wordt wij / ik word wij
• Een illusie armer / rijker
• In Frage / im Frage
• Inachtneming / in acht neming
• Incést / íncest
• In company / incompany
• Indirect object
• Informeren / zich informeren
• Ingebruikneming / ingebruikname
• Ingenome / ingenomen standpunt
• Ingeval van nood / in geval van nood
• Oorbellen inhebben / in hebben
• Inhoud / inhoudt
• Initialen Jan-Willem: J.W. / J.
• De straat inrijden / in rijden
• Inruilen voor / tegen vreemde valuta
• Insect / insekt
• Niet kunnen instaan voor de aan- / afwezigheid van fouten
• Instandhouden / in stand houden
• Intact / in tact
• Integendeel
• Interim-manager, interimwerk
• De / het intermediair
• Internet / internet
• Introducé / introducee
• Tot inzicht komen / inzicht krijgen in
• Ons inziens / onzes inziens
• Iraki / Iraki’s
• Ik irriteer / erger me aan haar
• Item
• In een ivoren toren zitten
• In opdracht

• Dicteewoorden met een j
• Engelse werkwoorden met een j (Nederlandse vervoeging)
• Twintig jaar / jaren
• Naar de eeuwige jachtvelden vertrekken
• Hij joeg / jaagde op hazen
• Jaren 70 / jaren ’70
• Jaren-80-muziek / jaren 80-muziek
• Jaren zeventig / zeventiger jaren
• Jarige job / Job / Jop
• Jehova’s Getuigen / Jehovah’s Getuigen / Jehovahs Getuigen
• Je / jij
• Je reinste onzin
• Geef ’m van jetje
• Jij of ik neem / neemt contact op
• Jong en oud vermaakte / vermaakten zich
• De jongens van Jan de Witt
• Jongetje / jongentje
• Jood / jood
• Joost mag het weten
• Ergens geen jota van snappen
• Jou / jouw
• Benamingen voor jubilea
• Junioradviseur / junior adviseur
• Justitionele / justitiële blunders

• Dicteewoorden met een k
• Engelse werkwoorden met een k (Nederlandse vervoeging)
• Aan de kaak stellen
• Kaarsen, laarzen
• Kabinet Rutte II / kabinet-Rutte II
• Kachel zijn
• Als het kalf verdronken is, dempt men de put
• Alles over één kam scheren
• In kannen en kruiken
• Kandidaat-notarissen / kandidaten-notaris
• Kant-en-klaar
• Er de kantjes vanaf lopen
• Karameliseren / karamelliseren / carameliseren
• Karbonadetje / karbonaadje
• Iemand op de kast jagen
• De kat uit de boom kijken
• Een kat in de zak kopen
• De kat de bel aanbinden
• Kat in ’t bakkie
• De kat op het spek binden
• Kattebelletje / kattenbelletje
• Voor de kat z’n viool
• Deze keer / dit keer / deze maal / ditmaal
• Om des keizers baard
• Kénmerkend / kenmérkend
• Nederlands kennen / kunnen
• Iets voor kennisneming / kennisgeving aannemen
• Iets op de keeper / keper beschouwen
• Kerk / kerk
• Kerkeraad / kerkenraad
• Van een koude kermis thuiskomen
• Kerst / kerst
• Roken als een ketter, vloeken als een ketter
• Het in Keulen horen donderen
• Kielekiele
• Kiezen of kabelen
• Kiezen tussen A en / of B
• Kikkererwt
• Een kink in de kabel
• Klassiekers / klassieken
• Klemtoonteken, nadrukteken
• Klerelijer
• Klikken / clicken
• Klinkerbotsing
• Het is zo klaar als een klontje
• Dat klopt als een bus
• De kluts kwijtraken
• Knarsetanden / tandenknarsen
• Iets onder de knie krijgen
• Geen knip voor de neus waard zijn
• Knoflook
• De knoop doorhakken
• Je knopen tellen
• Naar de knoppen gaan
• Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan
• Van achteren kijk je de koe in de kont
• Koek en ei
• Koekepan / koekenpan
• Dat haal je de koekoek
• Dat is koffiedik kijken
• ’t Kofschip
• De kogel is door de kerk
• Het zijn niet allen koks die lange messen dragen
• Kolonieën, epidemieën / koloniën, epidemiën
• Komkommertijd
• Komma: algemene regels
• Komma tussen bijvoeglijke naamwoorden
• Komma voor dat
• Komma voor die / dat
• Komma voor en
• Komt men over de hond, dan komt men ook wel over de staart
• Komt voor de bakker
• De koning en andere leden van het Koninklijk Huis aanschrijven
• Koningsdag / Koningdag
• Koning / koning Willem-Alexander
• De koninklijke weg gaan
• Zijn kont tegen de krib gooien
• Groenekool / groene kool, rodekool / rode kool, wittekool / witte kool
• De kool en de geit sparen
• Kop-en-schotels / koppen-en-schotels
• Iets de kop indrukken
• Koppelwerkwoord
• Iets op de kop tikken
• Iets/iemand op de korrel nemen
• Kortaangebonden zijn
• Korte metten maken
• Kort gedingen / korte gedingen
• Kortom, / Kortom:
• Je zal ze de kost moeten geven
• Kosteloos / kostenloos
• Kosten-batenanalyse / kosten/batenanalyse
• Het koste wat het kost / koste wat het kost
• Kostwinner / kostwinnaar
• Het gaat me niet in de koude kleren zitten
• De kous op de kop krijgen
• Kraak noch smaak hebben
• De krat / het krat
• In het krijt staan
• Kritisch / kritiek
• Krokodillentranen huilen
• De kroon spannen
• Er is geen kruid tegen gewassen
• De kruik gaat zo lang te water tot hij barst
• Kruisen / kruizen
• Kudde / school dolfijnen
• Wie een kuil graaft voor een ander ...
• Met kunst- en vliegwerk
• Kunststof / kunststoffen kozijnen
• Je kunt / je kan
• Te kus / kust en te keur
• Kwalitatieve producten
• Een kwart van de toeschouwers verlieten / verliet de zaal
• Een kwestie van overleven

• Dicteewoorden met een l
• Engelse werkwoorden met een l (Nederlandse vervoeging)
• Iemand de volle laag geven
• Laagdunkend / laatdunkend
• De laatste loodjes wegen het zwaarst
• Ergens lak aan hebben
• De lakens uitdelen
• Lakmoesproef
• Lange afstandsloper / langeafstandsloper
• Lang geleden / langgeleden
• De langste / langsten van de wereld
• Ergens een lans voor breken
• Latijn / Latijns
• Latijns Amerika / Latijns-Amerika
• Op je lauweren rusten
• Layout / lay-out
• Leasen: leasede / leasde / leasete / leaste
• Ledigheid is des duivels oorkussen
• LED-lamp / led-lamp / ledlamp
• Leerbare cursisten
• Ter leering ende vermaeck
• Van leer trekken
• Het leeuwendeel
• Leidens Ontzet / Leids Ontzet
• Leid-raad / lei-draad
• Hoe leidt / leit / lijdt / lijt dit kindeken
• Lekkende ambtenaar
• Lekker smaken
• Lelietje-der-dalen / lelietje-van-dalen
• Lelystatter / Lelystedeling
• Letterfrequentie in het Nederlands
• Leuningbijter
• Leve / leven de kinderen!
• Leven in de brouwerij brengen
• Levensloopbestendige woning
• Lewaja
• Libel / libelle
• In lichtelaaie / lichterlaaie
• Zijn licht niet onder de korenmaat zetten
• Licht ontvlambaar
• Lidwoord
• Lidwoord of niet: (het) Museum Boijmans Van Beuningen
• Liefdewerk oud papier
• Lifemuziek / livemuziek
• Lijdend voorwerp
• Van likmevestje
• Lik op stuk
• Limerick
• Linkeroever / linker oever
• Iemand links laten liggen
• Listen en lagen
• Locatie / lokatie
• Iemand de loef afsteken
• Iemand een loer draaien
• Loftuiting
• Logees / logés
• Logenstraffen / loochenstraffen
• Een kort lontje hebben
• Lood om oud ijzer
• Het loodje leggen
• Loper
• Van lotje getikt zijn
• Lou loene
• De / het lpg
• Iemand niet kunnen luchten of zien
• Luistervinkje spelen

• Dicteewoorden met een m
• Engelse werkwoorden met een m (Nederlandse vervoeging)
• Maandagnacht
• Namen van maanden
• Alternatieve maandnamen
• Macho
• Hij mag / magt kiezen
• Mailingen / mailings
• Mais / maïs
• Makkelijk / gemakkelijk
• Mama / mamma
• Manchester broek / manchesterbroek
• Door de mand vallen
• Ik mankeer niets / mij mankeert niets
• Iemand de mantel uitvegen
• Mársepein / marsepéín
• Marsepeine / marsepeinen appel
• Martelaar: dader of slachtoffer
• Masochisme
• Voor de mast zitten
• Op het matje moeten komen
• Maxima / Máxima
• Maximumsnelheid / maximum snelheid
• De media heeft / de media hebben
• De / het medicijn
• Medicijnen: hoofdletter / kleine letter
• Mediterraans / mediterraan
• Mediums / media
• Meebrengen / meenemen
• Meebrengen / met zich brengen / met zich meebrengen
• Meer / meerdere websites
• Meerderlei / mererlei
• Meerdere malen / meermalen
• In meer / meerdere of mindere mate
• Leestips: meertaligheid
• Meester-opzichter / meesteropzichter
• Meest origineel / origineelst
• Meewerkend voorwerp
• Mega groot / megagroot
• Het meisje die / dat daar fietst
• Mekka / mekka voor Gaudí-liefhebbers
• Meld u aan / meldt u aan
• Als het melk regent, staan mijn schotels omgekeerd
• Menig / menige leerling
• Mensch (oude spelling)
• Een mens lijdt dikwijls het meest ...
• Merengue / meringue
• Metafoor
• Methode / methodiek / methodologie
• Met name
• Metonymie
• Met zijn / ons allen
• MHz
• Mikroskoop / microscoop
• Middeleeuwen / middeleeuwen
• Middels / door middel van
• Mieters!
• Mijl op zeven
• Mijne heren als briefaanhef
• Mijn en dein / dijn
• Vijf miljoen mensen keek / keken
• Millennium
• Ministerie / ministerie van Buitenlandse Zaken
• Misdaden tegen de menselijkheid / mensheid
• Met tijd en stro rijpen de mispels
• Missen / ontbreken: er mist / ontbreekt een bladzijde
• Onze missie
• Missen: miste / mistte
• Mits / tenzij
• Mi-xer / mix-er
• Mobiel / mobile
• Moederland / vaderland
• Een moeder van tien (kinderen)
• Moedervlek (herkomst benaming)
• Moederziel alleen
• Moge / mogen al je wensen uitkomen
• De laatste der Mohikanen
• Monddood maken
• Mond-tot-mondreclame / mond-op-mondreclame
• Monitoren - gemonitord / gemonitoord
• Montignaccen / montignacken / montignacen
• Moreel / moraal
• Iemand mores leren
• Motivering / motivatie
• Iemand iets op de mouw spelden
• Ergens een mouw aan passen
• Mr / mr / Mr. / mr.
• Muesli / müsli
• De mug uitzijgen en de kemel doorzwelgen
• Multiculturalisering
• Murf / murw
• Museum Boijmans / het Museum Boijmans
• Naam of woord: Maggi / maggi

• Dicteewoorden met een n
• Naar / na schatting
• Na / naar
• Engelse werkwoorden met een n (Nederlandse vervoeging)
• Mijn naam is haas
• Naar aanleiding van / na aanleiding van
• Naargelang / naar gelang
• Naast klassieke muziek
• Naatje pet
• Nabije Oosten / Midden-Oosten
• Nadat hij het doelpunt maakte / had gemaakt
• Tot nader order / tot nader orde
• Ter nagedachtenis aan / van iemand
• Naïf / naïef
• Nakend
• Namen: woordsoort
• Nationaliteit: Nederlands / Nederlandse
• Nattevingerwerk
• Na / naar verloop van tijd
• Nederlands / Nederland’s grootste pretpark
• Nederlands als tweede taal (cursussen en boeken)
• Doen alsof je neus bloedt
• Door de neus boren
• Nevenschikking en onderschikking
• New Yorker / New-Yorker / Newyorker
• Niemand helpt elkaar
• Iemand de nieren proeven
• Niesen / niezen: nieste / niesde
• Niet nadat / niet dan nadat
• Niet hopen dat / hopen dat niet
• Niet in het minst / niet het minst
• Niet-lid / niet lid
• Niet voor één gat te vangen zijn
• Niet zozeer fout dan wel / als wel lelijk
• Het Nieuwe Werken / het nieuwe werken
• Nieuwe woorden
• Nieuwsgierig / nieuwschierig
• Op het nippertje
• Noch
• Nodig zijn / nodig hebben
• Nolens volens
• Non-stop vlucht / non-stopvlucht / nonstopvlucht
• Nooit en te / of te / ofte nimmer
• Met de noorderzon vertrekken
• In je nopjes zijn
• Normaliter (uitspraak)
• Norme-en-waardeloos / normen-en-waardenloos
• Notoir: [nootoor] / [nootwaar]
• Nótulen / notúlen
• Nul boek / boeken
• Nul op het rekest krijgen
• Nutteloze feitenkennis / nuttelozefeitenkennis

• Dicteewoorden met een o
• O / oh
• Engelse werkwoorden met een o (Nederlandse vervoeging)
• Occasion (uitspraak)
• In / op de ochtend
• Oekraïne / de Oekraïne
• Of of ik het moet uitleggen
• Ofwel / oftewel
• Oisterwijk (uitspraak)
• Oktober / oktober / October / october
• Olie op de golven gieten
• Als een olifant in de porseleinkast
• Olympisch / olympisch
• Om: wel of geen om
• Om niet
• Omdat / doordat
• Om de maand
• Omkleden / verkleden
• Omringen: omringd / omringt door haar dierbaren ...
• Onbepaald voornaamwoord
• Ondanks dat / hoewel iedereen te laat was
• Niet denkbeeldig / ondenkbeeldig / ondenkbaar
• Onder andere / onder anderen
• Onderdeel / deel uitmaken van
• Onderhanden werk
• Ondermeer / onder meer
• Bereikbaar onder / op / via telefoonnummer
• Niet te onderschatten belang
• Ondertekenen van een brief
• Ondertussen / intussen
• Ondervindend voorwerp
• Onderwerp van de zin
• Onderwerp over de woningmarkt
• Een ongelikte beer
• Ongelovelijk / ongelofelijk / ongelooflijk
• Onguur / guur weer
• Onlinehandleiding / online handleiding
• Onmiddelijk / onmiddellijk
• Er deden zich onregelmatigheden / ongeregeldheden voor
• Onstuimig
• Ont-: ontdooien, ontbijten, ontvetten
• Ontferm u onzer
• Onthand
• Ontkennende vraag beantwoorden
• Ontleden
• Een gebrek kan hun niet ontzegd worden
• Onverwacht / onverwachts
• Onvolledige zinnen
• De beste prestatie ooit
• Ook aan het begin van de zin
• Ook al / ookal
• Iemand een oor aannaaien
• Oorbaar / oirbaar
• Je laatste oortje versnoept hebben
• Oorzakelijk voorwerp
• Oostindisch doof
• Oost-Indisch doof / oostindisch doof
• In het ootje nemen
• Opa of oma komt / komen
• Opdat / zodat
• Ergens voor opdraaien
• Openen: ‘Het museum opent op 7 juli’
• Openheid / opening van zaken
• Openstaan / open staan
• Opgeld doen
• Opgetreden hebben / zijn
• Ophalen / afhalen
• Op / in / aan de Herenstraat
• Op / in de eerste plaats
• Op / in de leeftijd van
• Op / in de tuin
• Op / in Haïti
• Op / in het stadhuis
• Op / in Scheveningen
• Zes boterhammen opkunnen / op kunnen
• Opleidingen en vakken met hoofdletter: geneeskunde / Geneeskunde
• Opleuken
• Opsommingen: leestekens en hoofdletters
• Zo optimaal mogelijk
• Opzoek / op zoek
• Opzoomeren
• Oranje / oranje
• Orenmaffia
• Organigram / organogram
• Organiseren: organiseerd / organiseert
• Een bijeenkomst organiseren / houden
• Orgieën / orgiën
• In vol ornaat
• Oubollig
• Oudburgemeester / oud-burgemeester
• Oude koeien uit de sloot halen
• Alternatieven voor ouderwetse en formele woorden
• Overgankelijk en onovergankelijk
• Overleden zijn
• Overlég / óverleg (klemtoon)
• Overgelegd / overlegd
• Afsluiting onder overlijdensbericht
• Overnieuw / opnieuw / over
• Oxigenerator / oxygenerator
• Op rozen zitten
• Op de schop

• Dicteewoorden met een p
• Engelse werkwoorden met een p (Nederlandse vervoeging)
• Paal en perk aan iets stellen
• Paardebloem / paardenbloem
• Over het paard getild
• Een gegeven paard niet in de bek kijken
• Paard: poten + kop / benen + hoofd
• Paarswitte / paars-witte shirts
• Op zijn paasbest
• PABO / Pabo / pabo (schooltypen)
• Paddestoel / paddenstoel
• In het pak genaaid zijn
• Niet bij de pakken neerzitten
• Palet / pallet
• Palliatieve sedatie
• Pal staan voor iets
• Voor pampus liggen
• Onder de pannen zijn
• Opgelegd pandoer
• Pannekoek / pannenkoek
• Pannenkoek, pannekoek / pankoek
• Pappen en nathouden
• Ik ken mijn pappenheimers
• Párameter / parámeter / paraméter
• Parels voor de zwijnen
• Een Parijs’ / Parijs café
• Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen
• Ik pas / mij past die broek niet meer
• Passende kleding / gepaste kleding
• Passe-partouts / passes-partouts
• Passen: passte / paste
• Pathetische / pathologische leugenaar
• Een patstelling
• Peentjes zweten
• Ergens geen peil / pijl op kunnen trekken
• In de penarie zitten
• Pepernoten / kruidnoten
• Het contract loopt per / op 31 december af
• Per iemand / persoon
• Periode van vier maanden
• Perpetua mobilia / perpetuum mobile’s
• Perplex staan
• Per se / persé
• Personaliseren / personificeren / personifiëren
• Persoonlijk voornaamwoord
• Persoonsvorm
• Ergens met de pet naar gooien
• In de piepzak zitten
• Pijler / peiler
• De pijp aan Maarten geven
• Naar de / het pijpen dansen
• Het regent pijpestelen
• De pijp uit gaan
• Een dikke pil
• Pimpen
• Bij de pinken zijn
• Pinocchio / Pinoccio / Pinokkio
• De pisang / de sigaar / de pineut zijn
• Ze maken mij de pis niet lauw
• Pit hebben
• Plaats delict
• Plaats en datum in brief: links / rechts
• Plaatsvinden / plaatshebben
• Onder de plak zitten
• De plank misslaan
• Planten- en dierennamen: hoofdletter / kleine letter
• Plat-New Yorks / plat-New Yorks / plat New Yorks
• Pleegde / placht
• Plek / plaats
• Pleonasme en tautologie
• Veel plezier ervan / ermee
• Plotse / plotselinge regenbui
• Plotsklaps / eensklaps / plotseling
• Pluche / pluchen knuffelbeest
• Het is hier niet pluis
• Bemoeienissen van Pluvius
• Wat een poespas!
• Op de pof
• Pol / pollen, gluut / gluten
• Aan mijn lijf geen polonaise
• De / het Britse pond
• Polshoogte / poolshoogte nemen
• Pootaan spelen
• Op zijn poot spelen
• De poppetjes van mijn ogen
• Portal
• Pool / poule (WK-pool / WK-poule)
• De fles was praktisch leeg
• Pralines
• Praten / spreken
• Praten als Brugman
• Ergens prat op gaan
• Van de prins geen kwaad weten
• Prioriteren
• Privé-kliniek / privékliniek / privé kliniek
• Proactief / pro-actief
• Het probleem is / zijn de afstanden
• Problematiek / probleem
• Problemen die hulp noodzakelijk maakt / maken
• 50 procent betalen / betaalt
• Product / produkt
• Promiscue / promiscu
• Met iets op de proppen komen
• Afkortingen van provincienamen
• Tot in de pruimentijd
• PS / P.S. / ps / p.s.
• Psychologie van de koude grond
• Pubertijd / puberteit
• Ergens een puntje aan kunnen zuigen
• De puntjes op de i
• Puntkomma
• Punt na internetadres
• Punt of dubbele punt
• Putjesvet
• Puzzelen: [uh] / [uu]

• Dicteewoorden met een q
• Engelse werkwoorden met een q (Nederlandse vervoeging)

• Dicteewoorden met een r
• Engelse werkwoorden met een r (Nederlandse vervoeging)
• Rabobankrekening / Rabobank-rekening / Rabobank rekening
• Racen: geraced / geracet
• Rascisme / racisme
• Radicaalislamitisch / radicaal-islamitisch / radicaal islamitisch
• Radstake
• Ramadan / ramadan
• Krijg de rambam
• Nu zijn de rapen gaar
• Een razende roeland
• Realiseren dat / zich realiseren dat
• Realisering / realisatie
• Recentelijk / recent
• Rechtelijke / rechterlijke macht
• Rechtsaf slaan / rechts afslaan
• Recyclen / recycleren
• Red / redt de tijger
• Niet voor rede / reden vatbaar
• Re-integreren / reïntegreren
• Rekeningnummers noteren
• Relaxed / relaxt
• Rendement op / van
• Rendez-voustje / rendez-vousje / rendez-voutje
• Reppen van / over
• Retouren / retours
• Reuzekerel / reuzenkerel
• Een rib uit mijn lijf
• Richting / naar Amsterdam
• Rigoureuze / rigoureuse
• Rijk / rijk
• Je (niet) laten ringeloren
• De / het risico
• Risico op / van hartziekten
• Risicovol / riskant
• Een robbertje vechten
• Door roeien en ruiten gaan
• Het roerend eens zijn
• Roerbakken: roergebakken / geroerbakt
• Roestvast / roestvrij staal
• Romantiek / romantiek
• Geen rooie cent
• Rooms-Katholiek / rooms-katholiek
• Onder de roos
• In de roos
• Roquefort / roquefort
• Een oude rot in het vak
• Zo rot als een mispel
• Roze / rose
• RSVP / r.s.v.p.
• Rubber boot / rubberboot / rubberen boot
• Ruggespraak / ruggenspraak
• Ruiken / rieken
• Iets ruiken stinken
• Rummikuppen / rummikubben

• Dicteewoorden met een s
• Engelse werkwoorden met een s (Nederlandse vervoeging)
• Saint-Tropez’ strand / Saint-Tropezs strand
• Samengesteld werkwoord
• Samenstelling
• Samenstelling met een zinnetje
• Samenstelling met een afkorting
• Samentrekking: aardige broer en zus
• Samentrekking: analytisch(-) en creatief denkvermogen
• Samentrekking: ‘hoofd- en kleine letters’
• Samenvatting maken
• Sanctioneren
• De hele santenkraam
• Zich te sappel maken
• Sardijns / Sardinisch / Sardisch
• In je sas zijn
• Scala aan / van mogelijkheden
• Scene / scène
• Sceptisch: [skep-] of [sep-]
• Mensch en huis (wanneer vroeger -sch?)
• Het schaap en zijn / haar lam
• Je schaapjes op het droge hebben
• Over zijn eigen schaduw heen springen
• Schap: de / het ...schap
• De schellen vielen me van de ogen
• Scheppen - schiep - geschapen / schepte - geschept
• Schering en inslag
• Op het scherp / scherpst van de snede
• Een scheve schaats rijden
• Schijnbaar / blijkbaar
• Iets in je schild voeren
• Zijn schepen achter zich verbranden
• Een schip op het strand is een baken op zee
• Het schip en haar / zijn reis
• Schitteren door afwezigheid
• Uit de school klappen (hebben / zijn)
• Op de schopstoel zitten
• Schraalhans is keukenmeester
• Schrijfcursus volgen
• Schrijlings
• Het schrijven - de schrijvens
• Schuine streep en backslash
• Voor schut staan
• Schwalbe
• Screenen - gescreend / gescreened
• Secretaris / secretaresse
• Seks / sex
• Servicecenter / servicecentre
• Serf, Serven / Serviër, Serviërs
• Sesam open u!
• Sfeer ademen / uitademen
• Shakespearedrama / shakespearedrama
• Shockeren / choqueren
• Sieraad / sierraad
• Sieraden aantrekken / omdoen / aandoen
• Sikkeneurig
• Ergens geen sikkepit van geloven
• Siliconenborsten / siliconen borsten
• Sinds drie jaar met pensioen
• Sint Anna / Sint-Anna
• Sinterklaas / sinterklaas
• Sinterklaasavond / sinterklaasavond
• Sinterklaas kapoentje
• Met sint-juttemis
• Sjasliek
• Geen sjoege geven
• Skaten - skatete - geskatet
• Skiën: ik ski / ik skie
• Slaatje / slatje
• Ergens een slaatje uit slaan
• Je een slag in de rondte werken
• Slag om de arm
• Slachtveld / slagveld
• Goed in de slappe was zitten
• Slechteriken / slechterikken
• Slibtong / sliptong
• Uit je slof schieten
• Smartelijk / smartenlijk, smartegeld / smartengeld
• Om der wille van de smeer likt de kat de kandeleer
• In de smiezen hebben
• Smouten
• Sms’en / sms-en
• Een rare snijboon
• Niet goed snik zijn
• Dat zit wel snor
• Soa / soa’s (meervoud)
• Social media / sociale media
• Soep eten / drinken
• Soldaat maken
• Sommeren: de betogers werd / werden gesommeerd
• Sonja Bakkeren / sonjabakkeren
• De / het soort
• Dit soort situaties is / zijn te voorkomen
• Het sop is de kool niet waard
• Sotsji / Sochi
• Sowieso / zowiezo
• Het spaans benauwd hebben
• Spatsies maken
• Voor spek en bonen meedoen
• Spellen / spelen
• Tussen-s: spellingregel / spellingsregel
• Spellingvarianten in het Groene Boekje
• Spellingverandering in 2005 (Groene Boekje)
• Sperzieboon / spercieboon
• Spierwit wegtrekken
• Spijkers op laag water zoeken
• In spijt van
• Spinachtige / spinachtigen
• Spin / spil in het web
• De / het spits afbijten
• Sponsoren / sponseren
• Sponsors / sponsoren
• Spoorloos zijn
• Spreekwoord, gezegde, zegswijze, uitdrukking
• Spreekwoordenboeken
• Spuitgegoten / gespuitgiet
• De / het ss Rotterdam
• Staande uitdrukkingen: ten alle tijden / te allen tijde
• Staanplaats / staplaats
• Staan voor
• Staatsieportret / statieportret
• Stagiair / stagiaire
• Stam van het werkwoord
• Stampij / stampei
• Op / in de stand
• Standaard doorlooptijd / standaarddoorlooptijd
• Standaardnederlands / standaard-Nederlands
• Op stang jagen
• Te hard van stapel lopen
• Starten: is gestart / heeft gestart
• Steen en been klagen
• Op stel en sprong
• Een stem in het kapittel hebben
• Stencilen / stencillen
• Stennis maken, trappen, schoppen
• Stereotype / stereotiep
• Sterke werkwoorden
• Sterk, zwak, onregelmatig werkwoord
• Sterrenbeelden: ram / Ram, weegschaal / Weegschaal
• Sticker / stikker
• Stijlfouten
• Stilist / stylist
• Stilstaande economie
• Een stok achter de deur
• Stokpaardje
• Stoplicht / verkeerslicht
• Stopzetten / stilzetten / stilleggen
• Er loopt een streep door
• Streepje: kort of lang
• Op zijn strepen staan
• Strijk-en-zet
• Aan de strijkstok blijven hangen
• Stront aan de knikker
• Stroppen
• Stuivertje wisselen
• Een stuk zelfstandigheid
• Stuk in de kraag
• Twintig stuks vee kwam / kwamen om
• Aan zijn stutten trekken
• De beste stuurlui staan aan wal
• Succes
• Sudoku / sodoku
• Sudokut / sudokuut / sudoku’t
• Super leuk / superleuk
• Svarabhaktivocaal
• Sweater: [swetter] / [swieter]
• Synergetisch, synergisch, synergistisch
• Synoniem zijn / staan aan / met / voor
• ’s Zomers / zomers

• Trots en blij zijn wij met de geboorte van
• Dicteewoorden met een t
• Engelse werkwoorden met een t (Nederlandse vervoeging)
• Taalcursus volgen
• Taartje / gebakje
• Talib, Taliban / talib, taliban
• Iemand aan de tand voelen
• Zich de tandjes werken
• Op je tandvlees lopen
• Dat slaat als een tang op een varken
• Tante Agaath-regeling / tanteagaathregeling
• Tante betje
• Tartuffe
• Te dezen / ten deze / bij dezen / bij deze
• Tegenwoordige tijd / verleden tijd
• Tegoed / te goed
• Te herzien / herziene rekening
• Te / in Amsterdam
• Tekenbevoegd / tekeningsbevoegd
• Te kort / tekort
• Telefoonalfabet: B van Bernard
• Telefoonnummers noteren
• Op je tellen passen
• Telwoord
• Te meer / temeer
• Teneinde / ten einde
• Tenminste / ten minste
• Tenslotte / ten slotte
• Iemand uit zijn tent lokken
• Te pas en te onpas
• Een terechte beslissing
• De tering naar de nering zetten
• Terugkomen op / van een besluit
• Twee testen / tests
• Teveel / te veel
• Tevoorschijn toveren / te voorschijn toveren
• Tezamen / te zamen / tesamen / te samen
• Boven zijn theewater zijn
• Therapeut
• Th. / T. als voorletter
• Als een tierelier
• Het loopt als een tiet
• De tijd baart rozen
• Tijden noteren
• Een tijdlang / tijd lang
• Er is een tijd van komen en een tijd van gaan
• Op til zijn
• Titulatuur: adellijk
• Titulatuur: de weledelgestrenge heer ir. A. Jansen
• Titulatuur: drs. A. Jansen, MBA
• Titulatuur: MA, MSc, BA
• Titulatuur: de weledelgestrenge notaris
• Tjokvol zitten
• Toast / toost
• Toekomstgericht
• Toendertijd / toentertijd
• Van toeten noch blazen weten
• Toitoitoi
• Goed van de tongriem gesneden
• Een ton kilometers
• In toom houden
• Top avond, top locatie / topavond, toplocatie
• Top-drie / topdrie / top drie
• Topscorer / topscoorder
• Tot daar aan toe / tot daaraantoe / tot daarentoe
• Tot nog toe / tot noch toe
• Totum pro parte: Nederland won
• Van de trap gevallen zijn
• Trappen van vergelijking
• Duizend troepen naar Afghanistan
• Troonswisseling / kroonswisseling
• Tuig van de richel
• Iemand om de tuin leiden
• Tuinmannen / tuinlieden / tuinlui
• Iemand tuk hebben
• Turkse Nederlander / Nederlandse Turk
• Turkse vrouwen / Turksen
• Tussen-n: algemene regels
• Tussen-s: algemene regels
• Tussen John en ik / mij
• Tussenwerpsel
• Tv-loos / tv’loos
• Tweede Kamerlid / Tweede Kamer-lid / Tweede-Kamerlid
• Tweederdemeerderheid / tweederde meerderheid / twee derde meerderheid
• Tweeënhalf / twee en half / tweeëneenhalf / twee en een half
• Twee jaar tijd / tijds
• De tweeling(en) is / zijn
• Twee(-)onder(-)een(-)kap(-)woning
• Twee treinen extra is / zijn voldoende
• Tweewekelijkse cursus / tweeweekse cursus
• Twitter / twitter
• Ik typ / type
• Typefout / typfout
• Typfout, spelfout, taalfout

• U / u
• Dicteewoorden met een u
• Engelse werkwoorden met een u (Nederlandse vervoeging)
• Uw / u beider aanwezigheid
• U en uw / u partner
• U hebt / u heeft
• U hebt zich / u vergist
• Wat een uilskuiken!
• Een uiltje knappen
• Uitprinten
• Uitwijden / uitweiden
• Unifórm / úniform
• Upgraden: geüpgraded / geüpgrade

• Dicteewoorden met een v
• Engelse werkwoorden met een v (Nederlandse vervoeging)
• Va-banque spelen
• Vaak - vaker - vaakst / meer - meest
• Vaatchirurg / vatchirurg
• Op vakantie / met vakantie
• Op de valreep
• Valuta / valuta’s
• Van: betekenissen
• Vanaf de vierde voorstelling
• Vanaf / sinds 1932
• Vanalles / van alles
• Vandaag de dag / vandaag aan de dag
• Vandaal / vandalist
• Van daar uit / vandaaruit / van daaruit
• Vandien / van dien
• Van je welste / van jewelste / vanjewelste
• Van onderen!
• Van tevoren / vantevoren
• Van toen af aan wonen wij / woonden wij
• Vanwege / wegens
• Vele varkens maken de spoeling dun
• Vaste prik
• Vechten tegen de bierkaai
• Veeg teken
• Veeg uit de pan
• Veelgestelde vragen / veel gestelde vragen
• Veel / vele
• Veertig, vijftig, zestig, zeventig
• Vegetarisch zijn / vegetariër zijn
• Iemand het vel over de oren halen
• Ver- in familienamen
• Veranderen: veranderd / verandert
• Verdacht op / bedacht op
• Verdergaan / verder gaan
• Verdieping / verhoging
• Verdomhoekje
• Verexcuseren
• Vergeten zijn / vergeten hebben
• Vergevingsgezind / vergevensgezind
• Vergezeld van / met / door
• Verhemelte / gehemelte
• Verhuizen: verhuisd / verhuist
• Verkeren: verkeerd / verkeert in goede staat
• Verkiezing / verkiezingen
• Verkikkerd zijn
• Verkleinvormen (algemene regels)
• Bijzin in verleden tijd: geldt die nog?
• Verleden tijd: morgen gingen we zwemmen
• Verleden tijd: ik fietste / heb gefietst
• Verleden tijd: jij was Harry Potter
• Verlorengaan / verloren gaan
• Verloren hebben / verloren zijn
• Naar verluid / naar verluidt
• Vermeend / verondersteld
• Een echte vermeer / Vermeer
• Vermenigvuldigen: vermenigvuldigd / vermenigvuldigt
• De vermoorde onschuld spelen
• Vernoemd of genoemd
• Verplichtingen naleven
• Verradelijk / verraderlijk
• Verassing / verrassing
• Verrassen: verraste / verrastte
• Verschraald bier / verschaald bier
• Het te verschijnen boek
• Verschillende
• Verschuilde / verschool
• Verstandskies
• Versteld staan / verstelt staan
• Vertalen in / naar / uit
• (Erop) vertrouwen dat
• Vervangen door / voor
• De te verwachte / verwachten groei
• Verwesterd / verwesterst
• Verwijswoorden: haar, zijn, hem, het, zij, hij
• Verzekerd voor / tegen brand
• Verzoeken: reizigers worden / wordt verzocht
• Verzwelgen / zwelgen
• Iemand zijn vet geven
• Een vette gans bedruipt zichzelf
• Vetvrij
• Vice versa / en vice versa
• Viennoiserie
• Vieze varkens worden niet vet
• Vies - viezer - viesst / viest
• Vijfde Republiek
• Vind / vindt je ideale partner
• Vind u / vindt u
• Vinex-locatie / Vinexlocatie / vinexlocatie
• Op het vinkentouw zitten
• Vitamine-C / vitamine C
• Vlakbij / vlak bij
• Bij de vleet
• Naar den vleze
• Voegwoord
• Veel voeten in de aarde hebben
• Voor het voetlicht / over het voetlicht
• Voetstoots
• Het vogeltje over het touwtje laten wippen
• Volgende / de volgende
• Volksetymologie
• Voorafgaand / voorafgaande
• Voor deze / voor dezen
• Voornaamwoord
• Voorrijkosten / voorrijdkosten
• Voorvoegsel / tussenvoegsel
• Voorzetsel
• Voorzetselvoorwerp
• Vraagteken en uitroepteken
• Vragend voornaamwoord
• Vroegtijdig / voortijdig
• VS is / zijn
• Vurige kolen op iemands hoofd stapelen
• Het vuur na aan de schenen leggen
• Vuurproef

• Dicteewoorden met een w
• Engelse werkwoorden met een w (Nederlandse vervoeging)
• Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten
• Waargebeurd
• Vrienden waarop / op wie je kunt rekenen
• Waarschuwen voor / tegen gevaar
• De vrouw waarvan / van wie hij houdt
• Iemand de wacht aanzeggen
• Wachten: het onderwijs wacht / wachten veranderingen
• Wachten voor / achter de lijn
• In de wacht slepen
• Wadden / wadden
• Ervoor waken dat iets (niet) gebeurt
• Wake-up call / wake-up-call / wake-upcall
• Van twee walletjes eten
• Wanneer / waarneer
• Van wanten weten
• Ware het niet dat
• De ware jakob
• Warmtekoudeopslag / warmte-koude-opslag / warmte/koude opslag
• Wars van iets zijn
• In de war zijn
• Een waslijst
• Een wassen neus
• Wat betreft / voor wat betreft
• Wat / dat: het boek wat / dat
• Om van te watertanden
• Wat nu? zei Pichegru
• Wat voor / welke mensen
• Wat was uw naam / wat is uw naam
• De / het wc
• Website, e-mailadres / web site, e-mail adres
• Websiteje / websitetje
• Wederkerend voornaamwoord / wederkerig voornaamwoord
• Wederkerend werkwoord
• Weerstand bieden aan / tegen
• Wees maar niet bang / ben maar niet bang
• Bij de weg blijven
• Zwaar wegen / veel wegen
• Weids / wijds
• Weifelen / twijfelen
• Weleens / wel eens
• Welke / die
• Welk / welke van deze auto’s
• Welkomsdrankje / welkomstdrankje
• Welstandig
• Wendt of keert / went of keert
• Werk gerelateerd / werkgerelateerd
• Werkloos / werkeloos
• Werkwoord
• Werkwoordelijke uitdrukking
• Werkwoordstijden
• Werkwoordsvolgorde: is gelopen / gelopen is
• Werkwoordsvolgorde: is verwend / verwend is
• Werkwoordsvormen
• Werk ze / werkze / werkse
• Westen / westen
• Westfriesland / West-Friesland
• Weten wat voor vlees je in de kuip hebt
• Wetsnamen schrijven
• Dat is geen wet van Meden en Perzen
• Wezen / zijn
• Whisky / whiskey
• Nogal wiedes
• Als de wiedeweerga
• Wiegelied / wiegenlied
• In zijn wiek geschoten
• Wiens / wier
• Wierook
• Wie schetst mijn verbazing / wat schetst mijn verbazing
• Wie wil / wilt er een ijsje?
• Wii-en / wiiën / wiien
• Wijffie, meissie / wijfie, meisie
• Wij / we
• Wijzen op: de luisteraars werd / werden erop gewezen
• Iets aan de wilgen hangen
• Willekeurig / onwillekeurig
• Wilden / wouden / wouen / wouwen
• Je wil / je wilt
• Willen: de klant wil / wilt kwaliteit
• De wind eronder hebben
• Dat zal hem geen windeieren leggen
• Winst- en verliesrekening / winst-en-verliesrekening
• Winstwaarschuwing / verlieswaarschuwing
• Witte rook
• Een wit voetje halen
• Wit voor hebben
• Door de wol geverfd
• Woordeloos / woordenloos
• (Woorden)boek / (woorden-)boek
• Woordenboeken
• Woordfrequentie
• Woordgeslacht buitenlandse namen: de / het Brandenburger Tor
• Woordgeslacht Engelse woorden
• Woordgeslacht in woordenlijsten
• Woordgeslacht: mannelijk / vrouwelijk de-woord
• Woordgeslachten: hoe zijn ze ontstaan
• Woordsoorten (taalkundig ontleden)
• Woordvoerdster / woordvoerster
• Woordvolgorde in bijzinnen en hoofdzinnen
• Er gaat veel gebouwd (worden)
• Daaronder wordt / worden alle brieven verstaan
• Word je / wordt je kampioen
• Word lid / wordt lid van Onze Taal
• Word je / wordt je kwalijk genomen
• Word je / wordt je salaris gestort
• Wraak: [vraak] / [wraak]
• Wuifde / woof

• Dicteewoorden met een x
• Engelse werkwoorden met een x (Nederlandse vervoeging)

• Y (klinker / medeklinker)
• Dicteewoorden met een y
• Engelse werkwoorden met een y (Nederlandse vervoeging)
• Yoga-en / yogaën / yogaen / yoga’en

• Dicteewoorden met een z
• Engelse werkwoorden met een z (Nederlandse vervoeging)
• Zachte heelmeesters maken stinkende wonden
• In zak en as zitten
• Het zakken van de krant
• De zak krijgen
• Zeebeving
• Om zeep brengen
• Zeer doen / pijn doen
• Zegge en schrijve / zeggen en schrijven
• Zegmaar / zeg maar
• Ze / hen / hun
• Zelf: ikzelf / ik zelf
• Zelfde: dezelfde, hetzelfde / de zelfde, het zelfde
• Zelfstandig naamwoord
• Zelfstandig werkwoord
• Zeperd
• Van zessen klaar
• Zeugma
• In de zevende hemel zijn
• Ziekteverlof / ziekteverzuim
• Zielepiet / zielenpiet
• Geen zier
• Zij / hen die afstuderen, nodig ik uit
• Zijde / zijden bloemen
• Zijne Majesteit, Zijner Majesteits
• Jan z’n fiets / Jan zijn fiets / Jans fiets
• Zij zijn historicus / historici
• Het zij zo / het zei zo
• Zinde / zon op wraak
• Zinsdelen (redekundig ontleden)
• De bollenvelden zijn op z’n / hun mooist
• Zoeken naar een speld in een hooiberg
• Zo even / zoëven / zo-even
• Zogenaamd, zogenoemd, zogeheten
• Zolang / zo lang
• Zomeren
• Zometeen / zo meteen
• Zo min mogelijk / zo weinig mogelijk
• Een zondagse steek houdt geen week
• Zonder meer / zondermeer
• Zonodig / zo nodig
• Zo’n / zulke rotzooi
• Zooitje / zootje
• Zorgelijk / zorgwekkend
• Zou zijn / was
• Zoudt u / zou u
• De / het zout
• Zoutloos / zouteloos
• Er als een zoutpilaar bij staan
• Tien keer zo veel als / dan
• Zoveel mogelijk / zo veel mogelijk
• Zover / zo ver
• Zowel Sander als Lisa woont / wonen
• Zuid + oost + Nederland
• Zuinigheid met vlijt bouwt huizen als kastelen
• Zwaan kleef aan
• Zwaar op de hand zijn
• Zwanenzang
• Zwarte Piet / zwarte piet / zwartepiet
• Zwarte Pietdiscussie / zwartepietendiscussie
• Zwarte sneeuw zien
• Zwartwitfoto / zwart-witfoto
• Op zwart zaad zitten
• Zwoer / zwoor / zweerde
• Zwoel / zoel
• ZZP / zzp / zzp-er / zzp’er

rudhar
Etymologie-Site (NL)

Taal (W3)

Woordsoort: znw.(v.)
Modern lemma: taal
— TALE —, znw. vr., mv. talen. Mnl. tale; ofri. tale, tele; os. tala, mnd. tale, nnd. tal; ohd. zala, mhd. zal, nhd. zahl; ags. talu, meng. tayl(e) enz., neng. tale; on. tala; de. tale. Verwant met Tal, Talen, Tellen enz. Van den oorsprong is niets met zekerheid bekend. - De oude vorm tale is nog in vast gebruik in de verbinding tale Kanaäns.

De verschillende toepassingen waarin taal gebruikt wordt, zijn niet altijd scherp te scheiden; eenige willekeur was dan ook in het onderstaande onvermijdelijk.

• 1. Het door de spraakorganen voortgebrachte middel waarvan de mensch zich bedient om zijn gedachten of gevoelens kenbaar te maken, de spraak. Vervolgens ook toegepast op de aanduiding van dat middel door schrift of druk.
• 1a. In toepassing op de menschelijke spraak in 't algemeen, of althans zonder dat de gedachte aan één bepaalde taal in onderscheiding van andere (zie daarvoor onder b))) op den voorgrond staat.
• De tale is een vroedwyf der zinnen, een tolck des herten ende een schildery der ghedachten, die anders binnen den mensche verborghen ende onzichtbaar zyn, COORNHERT, vóór Kort Begr. 1, IX. Die de subtijlste tale, en onghemeene woorden gebruycken, en zijn de welsprekenste niet, maer die-ze best naer tijd en stoffe, konnen voeghen, de brune, Bank. 1, 225 [1657].
• De kunstige Taal … zal een zamenvoeging zijn van onderscheidene en willekeurige klanken, welke geen ander verband hebben met de denkbeelden die zij uitdrukken, dan 't geen voortkomt uit het onderwijs, en steunt op de gemaakte overeenkomst, CHOMEL 3587 b [1775].
• Die zuiverheid van gekuischte taal (t.w. bij Cicero); die keus van juiste en schilderachtige woorden, v.d. palm, Red. 2, 8.
• Ik dacht in gemeenzame taal: want wie is er deftig, wanneer hij denkt? geel 77 [1838].
• De figuurlijke taal, 185.
• Die rede zong, gelijk men beweert, in de kinderjaren van het menschdom. … Hare uitdrukking geleek nog niet naar de volkomene taal der beschaving, 268.
• ”En is 't van Tollens niet - het is hem nagezongen”, schreef Messchert. … Mij heugt de tijd, dat men geen glas hippocras kon drinken … bij het aanteekenen, - geen kandeelstok roeren in eene kraamkamer enz. …, of men moest er een vers bij slikken, in den trant … van den man, wien studie de kunst leerde met de taal te tooveren, potgieter 1, 280 [1837].
• In de geheimen van taal en stijl … niet ingewijd, en daardoor tot het recht genieten van een aantal schoonheden onvermogend, beets, Versch. 4, 44.
• Hunne taal is even onvolmaakt als zij (de menschen) zelf zijn, maar het grootsche is juist de rustelooze opeenvolging van al die verschillende phasen, KLUYVER, Eenh. en Verscheidenh. in de Taal 25.
• — Wel (enz.) ter tale zijn, welbespraakt zijn.
• Wel ter talen zijn. Estre bien enlangagé, plant. [1573].
• — Een Boerinne worde van een Courtisaen gevrijt, Die sich liet beduncken dat hy wel ter tael was …, Na sijn sprake wanende dat hy een Wael was, Dacht, ick wil niet hebben … Een krom-tongh enz., VISSCHER, Brabb. 58 [c. 1600].
• Doe wierd daer sterck gescheld, midts quamen in de kamer Twee mannen, braef ter tael; ick hoorde noyt bequamer, starter 225. Want ick ben gantsch niet ter tael, en met woorden moet mese (t.w. de vrijsters) voên, 424.
• Dien die kloeck ter tale is, Statenb., Jes. 3, 3 [ed. 1688].
• Waarlijk, meester, gij zijt goed ter tale; ik heb lang gedacht, dat er meer in u stak, dan gij wilt laten blijken, consc. 2, 356 a [ed. 1868].
• Een knap man …, die flink ter tale was, KNEPPELH. 8, 72 [1857].
• Gij zijt niet slecht ter tale? sleeckx 8, 383 [1863].
• 1b. In toepassing op het middel van geestelijk verkeer tusschen de leden van een bepaalde menschengemeenschap, t.w. een volk, een natie enz., in onderscheiding van hetgeen andere dergelijke gemeenschappen voor hetzelfde doel gebruiken. Zonder nadere bepaling wordt die taal bedoeld, welke door de gemeenschap of in het land waarvan sprake is, gebezigd wordt.
• Dies hen luy (t.w. de rederijkerskamers) het zuyveren, verryken ende vercieren des taals (ende niet het rymen alleen) eyghentlyck betaamt, Kort Begr. 1, III. Deur dien sy met veel vreemde natien handelen ende omgaen, soo connen sy veel talen spreken, als Spaens, Engels, Francoys ende Duyts, O.-I. e. W.-I. Voyag. 5, 4 a [1602].
• Benaminge (van de jicht) in verscheyde Talen, v. beverw., Schat d. Onges. 2, 105 a.
• Het (zal) aan de cadets niet alleen gepermitteert zyn eenige inlandse talen … aan te leren, maar men zal dezelve ook daartoe moeten houden, N.-I. Plakaatb. 5, 82 [1743].
• Al mijne hoop ligt nog alleen bij de geestelijkheid. Deze moet bij onze bevolking den Duitschen geest opwekken, taal en zeden herstellen, willems, Br. 166 [1839].
• Te rekenen van den eersten Januari 1823 zal in de opgenoemde provincien Limburg, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Antwerpen geene andere taal dan de taal des lands, voor de behandeling van openbare zaken, erkend of gewettigd zijn, Besl. v. 15 Sept. 1819 (Stbl. 48), a. 5. Alle … akten … zullen voortaan, in het geheele Rijk kunnen worden opgemaakt in de taal, welke de belanghebbende partijen verkiezen, Besl. v. 4 Juni 1830 (Stbl. 19), a. 1. Wie thans een der in het Fransch door Amalia geschreven brieven in handen neemt, herkent daarin de beschaafde vrouw niet. Aan taal en spelling wordt meer dan gewoon geweld aangedaan, veegens, Hist. Stud. 1, 236 [1876].
• Of zouden er misschien geene meer zijn, die evenmin de taal van eenen Vlaming verstaan als 't geknor van een ziek varken? DE VOS, Vl. Jong. 141. Die taal, die na vijftien jaar lang de officiëele taal des lands geweest te zijn nu tot een samenraapsel van ellendige tongvallen verklaard werd, ROOSES, Schetsenb. 67. Van zijne aankomst (te Gent) af werd hij (Willems) daar eerevoorzitter der maatschappij ”de Taal is gansch het Volk”, 84.
• Te haten ook begon zij den rauwen klank der taal (t.w. het Engelsch), v. eeden, K. Meren 405.
• — Een taal hanteeren, zie HANTEEREN, III, 3); - spreken.
• Al waer 't dat ick de talen der menschen ende der Engelen sprake, Statenb., 1 Cor. 13, 1 [ed. 1688].
• — Iemands taal is in den regel de taal van hem en zijn landgenooten, onze taal die van spreker en zijn landgenooten; er kan echter ook de door hem of ”ons” gewoonlijk gesproken taal bedoeld zijn.
• Ik doorwroet ons grondwoord-ryke taal, SPIEGHEL 7. Ick heb u volkomelick gekent, gelijck wy in onse tale seggen, by name ende toename, Statenb., Jes. 45, kantt. 15 [ed. 1688].
• Uwe Britsche en Hoogduitsche voorgangers hebben daar van, ten opzigt van hunne taalen, de bespottelykheid aangetoont, v. effen, Spect. 7, 133 [1733].
• Ook de meest bevooroordeelden (moeten) bekennen, dat wij het recht hebben om in onze taal gevonnisd, bestuurd, onderwezen te worden, J. V. RIJSWIJCK Jr. 2, 2.
• Een teêr gevoel van liefde voor zijn land, van liefde voor zijn taal, werd … in hem wakker, couperus, Metam. 3.
• — Mijn (enz.) moeders taal, de moederlijke taal ('t laatste thans in N.-Nederl. niet meer in gebruik), de taal die ik (enz.) van mijn (enz.) moeder heb geleerd, mijn (enz.) eigen taal, mijn (enz.) moedertaal; zie voorbeelden Dl. IX, 924; 936; en nog de volgende aanhalingen.
• Derhalven ick voor my nam myn moeders taal weder in haar oude ere te brenghen, COORNHERT, vóór Kort Begr. 1, VII. Vr. Is het iemand verboden den Bijbel te lezen? A. Ja, het is aan gemeene lieden verboden zonder oorlof dien te lezen in de moederlijke taal, Mech. Catech. 4, 5.
• — Een vreemde taal.
• Datick bemerkende de overvloedighe ryckdommen onzer Nederlandscher talen enighen onlust, daar inne nam datmen zo ghantschelyck zonder alle nóód ghewoon was te lenen ende te lortsen van vreemde talen, t'geen wy zelve meer ende beter t'huys hadden, COORNHERT, vóór Kort Begr. VII. Soo veel mans zijn in eenen man Als hy vreemde talen kan, cats 1, 556 b [1632].
• Indien ick in een vreemde tale bidde, Statenb., 1 Cor. 14, 14 [ed. 1688].
• Ik wist niet, dat je, om Dominé te worden, zo veel vreemde talen most leeren, WOLFF en DEKEN, Leev. 7, 362 [1785].
• Twee frissche knapen, die eene vreemde taal spraken en toch hun Vlaamschen oorsprong op hun gelaat droegen, loveling, D.E. 5 [1891].
• — Oude talen, zie Dl. XI, 1537; nieuwe talen, moderne talen: van den tegenwoordigen tijd, inzonderheid Fransch, Engelsch en Duitsch.
• Een juffrouw, bekend met de moderne talen, naeff, Veulen 128.
• — De klassieke talen, Latijn en Grieksch, zie bij KLASSIEK.
• — Oostersche talen; zie Dl. XI, 217.
• — De nederlandsche, fransche, latijnsche taal, enz.; germaansche, romaansche, indogermaansche, semietische, maleisch-polynesische talen, enz. Hierachter volgen een paar oude voorbeelden.
• Troostich Confoort, een personage als een zeeman, sprekende Zeeusche tale, everaert 182 [1526].
• Den Schat der Duytscher Talen, Titel v. e. werk v. J. V. D. WERVE. Een Collegium …, tot institutie van alle Scholieren in Latijnsche, Griecksche ende Hebreeuwsche Talen, Resol. Holl. v. 2 Jan. 1575, blz. 2.
• — Een arme, een rijke taal: die weinig, veel kan uitdrukken. Zie voorbeelden bij ARM, B, 2) en RIJK, I, A, 4, h).
• — Een doode, levende taal; zie Dl. III, 2847; VIII, 1770; en nog achterstaand voorbeeld.
• Dat de beste leerjaren van den knaap ingenomen worden met de taak om eene gebrekkige kennis van twee doode talen te verkrijgen, vissering, Herinn. 3, 156.
• — Een beschaafde taal, de taal van een beschaafd volk, in tegenstelling met de taal van ”wilden”.
• De talen die het minst beschaafd zijn, zijn het rijkst in klanken, beets, Sparsa 40.
• — Met de talen worden hier te lande thans in den regel Fransch, Duitsch en Engelsch bedoeld, voorheen veeleer Fransch, Latijn en Gricksch.
• Myn Broer leerde te Amsteldam de Taalen enz., was veel by myn Heer L., en onder het opzicht van Mevrouw. In de vacantie bragt hy zyn Vriendje altoos mede, WOLFF en DEKEN, Leev. 3, 132 [1784].
• Hij spreekt zijn talen uitstekend. poëem WNT
• — Zegsw. In alle talen zwijgen, volkomen zwijgen, ”zwijgen als een mof”; zie bij ZWIJGEN.
• 1c. In toepassing op de eigenaardige uitdrukkingswijze - gewoonlijk binnen de grenzen van een taal in de bet. b) - van een bepaalde groep of kring in den ruimsten zin, t.w. van hen die een zelfde beroep uitoefenen, tot denzelfden stand, godsdienst of leeftijd behooren, tijdelijk of voortdurend in gelijke omstandigheden verkeeren enz.; een ”groepstaal” of ”kringtaal”.
• Langhe woorden voegen best de langhe slippen … Een mannelicke tale moet kort en geschort wezen, de brune, Bank. 2, 277 [1658].
• Het vermaerde Latyn, dat thans, hoewel verstorven, nog de algemeene Tael der Geleertheid is, l. ten kate, Aenl. 1, 61.
• Meermaal deed gy my verstaan, dat gy u, zo als wy lieden van fatsoen, die onze termes des arts hebben, dat noemen, zeer zoud verëerd achten met een brief van myne waarde hand. Ik, die ook zo taamlyk de taal der groote waereld ken, beantwoordde dit compliment, als een meisje, die begrypt, dat het niets dan een compliment zyn konde; het en vogue, ”gy hebt zeer veel goedheid, Mevrouw,” daar by voegende, WOLFF en DEKEN, Leev. 2, 111 [1784].
• De oratio viri eloquentis en de vulgaris sermo, dat is, de welsprekende en gemeenemans taal, fokke, Verz. W. 10, 278.
• Onze vaderen waren niet gehouden braver te zijn dan de andere koloniale mogendheden. … Het eenige wat men zeggen kan is dat werkelijk hunne bijbelsche taal en hun schermen met het geloof eene min of meer schreeuwende tegenstelling vormden met hunne winzucht, busken huet, Rembr. 2, 2, 165 [1884].
• Dat God u (een kind) beware voor ons valsch, Ons afgesproken taaltje, de gÉnestet 2, 38.
• De uitdrukking Winst heeft in de taal van het dagelijksch leven geen vaste beteekenis; nu eens omvat zij veel, dan weinig, PIERSON, Leerb. d. Staath.³ 1, 258.
• Vertaalt de juridische taal in 't Vlaamsch, het baat een eenvoudig mensch maar weinig, vermeylen, Opst. 1, 64.
• Als wij de litteraire taal niet slechts als een ons in den schoot geworpen speeltuig willen bespelen en bewonderen, maar ze ook in haar organisch-socialen groei willen kennen en zien ontwikkelen, V. GINNEKEN, Handb. d. Ned. Taal 2, 1.
• De Roomsche taal (is) bij voorkeur Vlaamsch-Brabantsch, Ald. Dichterlijke taal kenmerkt zich vaak door beeldspraak en min gebruikelijke woorden. Het Pali is de heilige taal der zuidelijke Boeddhisten op Ceylon. poëem WNT
• — Een beschaafde taal: van beschaafden.
• De vereischte Klanken eener beschaefde Taele … door Letterteekenen uit te drukken, l. ten kate, Aenl. 1, 114.
• De Beschaafde taal (Sermo viri eloquentis), fokke, Verz. W. 10, 279.
• — Ook in toepassing op de eigenaardige uitdrukkingswijze van een bepaald soort van geschriften wanneer die door lieden van een bepaald vak worden samengesteld.
• De taal der wetten is dikwijls verre van fraai. poëem WNT
• — In de tale Kanaäns heeft taal oorspronkelijk de bet. b); de verbinding als geheel is de naam voor een kringtaal geworden; naar het schijnt is dit gebruik in Frankrijk ontstaan: zie Dl. VII, 1210 volg.; V. SCHELVEN, in Tijdschr. 44, 232 volgg.
• 1d. In toepassing op de uitdrukkingswijze van één persoon (of meerdere samenwerkende personen), op den vorm - wat betreft woordvormen, zinsbouw, woordgebruik enz. - waarin hij zijn gedachten giet; in 't bijzonder op dien vorm zooals men hem aantreft in 't werk van een redenaar of schrijver, of in een geschrift (of een reeks van geschriften); het taaleigen of idioom.
• Uwer E. lofzang, ujtbrommende de daeden van den Dujtschen Heldt, heb ik wel vroolijk geneurijt, en 't hart daer in opgehaelt, met verbaestheit over de pracht der taele, en den overvloedighen rijkdoom der vonden, HOOFT, Br. 3, 302 [1639].
• Een jongsken, … rijck en soet van tael, VONDEL 2, 536 [1626].
• Haer Tonge (t.w. die van de menschen die nooit bidden enz.) … is meesterlijck ervaren inde Tale Belials, sprankhuisen 3, 28 a.
• Hoe! zou ik melden al de onsterfelijke daden, Voor de eeuwigheid gegrift in 's lands historiebladen? … mijn taal Waar te arm, mijn tong te zwak, voor 't goddelijk verhaal, helmers, Holl. N. 45 [ed. 1814].
• Hij oefent zich waarachtig te zijn; d. i. zichzelven te zijn, zijn eigen hart te volgen, zijn eigen taal te spreken, en zich te toonen zooals hij waarlijk is, beets, St. Uren 8, 91 [1875].
• Eene bewijsvoering als ik hier mededeelde laat zich in de taal van den Heer Groen zeer goed lezen, want hij is uitnemend stilist, buys, Stud. 1, 73 [1866].
• De taal van Béranger (is) niet zoo frisch en rijk als die van Lafontaine, Quack, Stud. 294 [c. 1880].
• Dat bij den Graaf van Leicester, niettegenstaande zijne zalvende taal, de staatsman boven den Puritein ging, de beaufort, Geschiedk. Opst. 1, 27 [1881].
• Vondel's taal, Titel v. e. werk v. W. L. V. HELTEN. Klank- en buigingsleer van de taal des Statenbijbels, Titel v. e. werk v. J. HEINSIUS. Taal en stijl van dat opstel laten veel te wenschen over.
• 2. Datgene wat iemand zegt, zijn woorden. Ook in fig. verband.
• Hu biddic dat ghy wilt voeren myn tale Ende leeden ter sale, daer jcse mach scauwen zaen, everaert 62 [1511].
• Oock leerde ghij (Luther) vrijheyt voor duitschen en walen; Hier mede creecht ghij eerst audientie, Want tghemeyn volck verheucht van selcker talen, A. BIJNS 166. (Hij) beval dat N. met korter talen Syn redene zou terstont verhalen, v. ghistele, Virg. Aen. 176 a.
• Daer nae veranderde Christus syn tale, seggende: Maria: Maria, sprankhuisen 6, 15 b.
• Doch …, de Taele van een oprecht Christen en is niet alleen dese in 't gemeen, Ick gelove in Godt: Maer oock in t'besonder dusdanich, Ick enz., 8, 42 b.
• Maar zy, van een zeer opgeblazen aard, en niet gewoon zynde, zulk een taal te hooren, of die te gehoorzamen, lieten hem maar voortpraten, valentijn, O.-I. I, 2, 346 b [1724].
• Gemene praatjes, straatwoorden …, oneerbare taal, en wat dies meer is, kan in genen dele geleden worden, NYLÖE, Aanl. tot de Nederd. Taal 11. Ik heb, dit was uw (Gods) taal, een vast verbond gemaakt Met mijnen gunsteling, Psalmber. 89, 2.
• Toen in mijn cel der wijzen stille taal … Mij vermaakte, NIEUWLAND, Nag. Ged. 4. Onze houding en taal bevallen hier algemeen, FALCK, Br. 319. ”Wij zullen zien, wie hier het laatst zal lachen!” - ”Laat af met die taal, Gumbert” riep de jongeling. ”Wie zich hier bedriegt, zijt gij alleen”, consc. 4, 160 a [ed. 1869].
• De man, die …, al vloekende en tierende, zijn vuile taal tegen ieder … uitbraakte, quack, Soc. 1, 347.
• Hij had … den brief geopend. … En hij las thans die taal van smart en van berouw, couperus, E. Vere 2, 173 [1889].
• Gemeene taal (zie een voorbeeld Dl. IV, 1371). Dat is taal ( dat is flink gezegd)! zoo mag ik 't hooren!
• — Taal voeren, gebruiken, spreken; inzonderheid: een zekere taal voeren enz., op zekere manier spreken.
• Hoorde hem en passant eenige tael voeren tegen Wiljet al ofte Zeelhem wel soude willen verkoopen, C. HUYGENS Jr., Journ. 2, 299 [1693].
• De Kinderen … weten zelf reeds Tael te voeren en de natuer' der Klankleidingen te volgen, l. ten kate, Aenl. 1, 9.
• Zulk een taal te mogen voeren …, Dit is uw doel, Aanh. op WOLFF en DEKEN, Leev. 280 [1786].
• Vergeef niet! wees onverbiddelijk! Dit is geene taal van een' mensch, noch tot een' mensch! En hij, die tot u, Cajus Cézar, deze taal gebruikt, zal eer zijne eigen menschelijkheid afleggen, dan u de uwe te ontwringen! v.d. palm, Red. 2, 24.
• Dat menschen, die zulk eene taal voeren, zich geregtigd achten te vertrouwen, FALCK, Br. 312. Wiens lippen spraken deze taal? Wie durfde aldus bevelen geven? v. lennep, Poët. 1, 33 [1828].
• Die zinsnede bevatte de bedreiging, dat men bij weigering gedwongen zou zijn een andere taal te spreken. Die andere taal zou daarin bestaan, dat de prins … aan ieder lid van den raad persoonlijk zou vragen, of hij de Unie mede wilde helpen handhaven, de beaufort, Geschiedk. Opst. 1, 79 [1889].
• — Iemand taal en antwoord geven. Verg. de bet. 6).
• Yeghelijck zult gheven andwoorde en tale, DE DENE bij DE BO [c. 1560].
• Dat hy daer met eenen persoon ghediscoureert hadde die hem tael ende antwoordt ghegheven hadde met soo goede rede als iemant soude connen doen, VERSTEGANUS bij DE BO [1620].
• Zij weet ieder taal en antwoord te geeven als een David, WOLFF en DEKEN, Wildsch. 4, 37 [1793] (zie ook wolff en deken, Wildsch. 4, 201 [1793]).
• Ik zal hun wel moeten taal en antwoord geven, zoo ik in hunne tegenwoordigheid blijf, CONSC. 3, 338 b [ed. 1868] (zie ook rutten [1890]).
• — Met taal en daad, met woord en daad.
• Hij zal zijne gezegden met taal en daad gestand doen, consc. 3, 175 b [ed. 1868].
• — Iemand ter tale staan, hem te woord staan.
• Aensprekers inden morgen Moet ick ter taele staen, en deelen in haer' sorgen, En helpense te recht soo veel recht lijden kan, huygens, Cluysw. 19.
• — Taal noch teeken (zelden: - schrijven), geen enkel bericht.
• Soo menighen Schip daer noyt tael ofte teecken afghecomen is, v. linschoten, Itiner. 121 a [1596].
• Oover een' rujme wijle heb jk aan UE. geschreeven, en antwoordt verwacht: maar taal nocht teeken vernoomen, HOOFT, Br. 4, 134 [1644].
• Geen der ommelanden Oit tael of teken broght, waer Duinrijcks weduw bleef, VONDEL 5, 654 [1647].
• Sy (souden) gequetst, en in een boerenhuys besprongen, aldaer zyn verbrant, om datter noch tael noch teecken, van hun te voorschijn is gekomen, PERS, Ontst. Leeuw 471 a.
• Se (wierden) in een kamer op-gesloten, soo datse noch tael noch teycken aende hunne kosten geven, 836 a.
• Zoo zal de E. Compagnie … te hulpe komen, bestrydende, en verdelgende den contraventeur van deze onze ordre, tot dat 'er geen taal of teeken van hare negery ofte van hunne namen meer gehoord zal werden, bij valentijn, O.-I. II, 2, 220 a [1664].
• M. (kreegh), in d' eerste vier weecken geen tael noch schrijvens, in Oud-Holland 1912, 145 (a°. 1678).
• Er gaat somwijlen wel een heel jaar om dat ik van S., noch zij van mij, taal noch teken krijg, wolff en deken, Wildsch. 3, 56 [1793].
• Ik geloof dat uwe druktens van de verkoopingen u wel zouden belet hebben mij taal of teken van u te zenden, 4, 29.
• 't Is raar …, er is nooit iemand voor de bonne, en ze heeft nooit taal of teeken van iemand gehad als met de post, v. lennep, K. Zev. 5, 168 [1865].
• Klara … had maar eens geschreven … En na dien brief, waarop de ouders in een lang epistel dadelijk geantwoord hadden, taal noch teeken! schimmel, B. v. Omm. 1, 188.
• Oneig. voor: geen enkel overblijfsel, geen spoor.
• Onse ruijters naderhandt de plaetse van 't gevecht heen en weder doorcruijsende vonden noch tael noch teicken meer van vijandt, Daghreg. Bat. 9, 3.
• Daar van is taal, noch teken. Dat is, niet het allerminste overblyfzel, en 't is geheel uit de gedachtenis, tuinman 1, 369 [1726].
• — Geen taal, taal noch teeken geven, geen teeken van leven geven. In een groot deel van Z.-Nederl.
• Moeder es stijf ziek: ze ligt al twie dagen zonder tale te geen, TEIRL. Hij leet daar zonder taal of teeken, van dat hij die geraaktheid gehad héet, CORN.-VERVL. (zie ook DE BO [1873]; JOOS [1900-1904]; RUTTEN [1890]; CLAES, Bijv. op tuerl.).
• — Taal scheppen, bericht krijgen, inlichtingen ontvangen. Zeldzaam.
• De steedelingen, hoorende 't schieten …, hadden wel zes uytvallen gedaan om taal te scheppen: maar luttel verricht, hooft, N.H. 768 [1642].
• 3. Bij uitbreiding toegepast op eenig ander middel om iets mede te deelen.
• Het Leger, de Stadt, en Borghers met schieten en anders soodanigh triompherende (over zekere overwinning), datmen in Vrankrijck die tale sonder Tolck seer wel konde verstaen, Holl. Merc. 1652, 32 a [1659].
• Een vrouw, voor het theater sittende, speelde op 't hackebord en leyde de tael vande marionnetten uyt, C. HUYGENS Jr., Journ. 2, 9 [1692].
• Een trommelslag, een klokgelui, een wind, een klappen met de vingeren, het maatslaan van een orchestmeester, … 't hieroglyf, enz. dit alles is spraak of taal, BILD., Spraakl. 2. Arglistigheid zag kans, om toch haar doel te raken: Een taal van teekens bood haar hulp aan sluikerij, staring 1, 129 [1790].
• 4. Bij uitbreiding met betrekking tot dieren. Het middel waardoor zij kenbaar maken wat in hen omgaat, hetzij een geluid dat zij voortbrengen of iets anders.
• Den nacht uyl was ooc met een huylende tale Des doots zanc zinghende, v. ghistele, Virg. Aen. 69 a.
• De dieren verkondigen haar (de ”Godlyke liefde”) in hunne taal, Aanh. op WOLFF en DEKEN, Leev. 102 [1786].
• Een Beest, aan de natuurlijke taal bepaald, is onkundig van alles wat verder gaat dan zijne behoeftens, en de voorwerpen die daar aan kunnen voldoen, CHOMEL 3588 a [1775].
• Hij had van jongs door 't woud gezwierd, De taal geleerd van al 't gediert'; Hij wist hoe 't loeit of blaat of fluit, tollens 10, 50 [1848].
• Dat de bijen … noodzakelijk eene taal, welke dan ook, moeten hebben, om elkander den uitslag hunner nasporingen mede te deelen, Alb. d. Nat. 1857, 1, 381 [1857].
• 5. Door verschillende zaken, in 't bijzonder de oogen, het hart en de ziel, te personifiëeren, komt men er toe ook datgene waardoor zij zich uiten of iets kenbaar maken (of dit heeten te doen), taal te noemen.
• De mond sprak steeds de taal van 't harte, Psalmber. 17, 2.
• Zyne oogen scheenen my te dreigen. … Die taal is my zelden toegesprooken, WOLFF en DEKEN, Leev. 7, 228 [1785].
• Daar is een taal van wondre magt …: Ze bruist niet in een' woordenvloed; Ze dringt onmerkbaar in 't gemoed. … Het is de taal der oogen, spandaw 1, 171 [1836].
• Ge laast de taal der zielin 't schittrend oog, v. zeggelen 6, 115 [1853].
• Eene zoete samenspraak (had) de stille taal der oogen vervangen, consc. 3, 77 b [ed. 1868].
• Terwijl de lage heester tiert, De distel 't ruige vlashaar zwiert, En 't jong plantsoen … Met bladgeruisch de stonde viert; En allen in hun talen roepen: Vanwaar die zwarte stomp, die 's heuvels top ontsiert? meyer, Heemsk. 198 [1848].
• De echte muziek is de taal des gemoeds, en wanneer zij uit het hart en tot de harten spreekt, dan verstaat of liever gevoelt het stamelend kind zelf hare minste klanken, consc. 2, 260 b [ed. 1868].
• Deze spitsvondigheid om een allegorischen zin, hoe verborgener hoe liever, in de wapens te vinden, werd Armilogia of de Taal der Wapens genoemd, RIETSTAP, Handb. 14. Geen taal, hoe klaar en diep van zin, Die bij dees één het haal, Geen, die in rijkdom overwin' Des harten schoone taal, ramboux, Ged. 73.
• 6. Antwoord. In 't Vl. en Antw.
• Hij was misnoegd en weigerde mij zijne tale, DE BO [1873] (zie ook TEIRL.).
• Ik heb 'em geschreven, maar hij geeft geen taal, CORN.-VERVL.
• — Hierbij kan ook het onder 2) genoemde taal en antwoord behooren, althans voorzoover het gebruik in Z.-Nederl. betreft.
• 7. Datgene wat in rechte wordt gezegd. In dezen zin na de ME weinig of niet meer gebezigd; zie de koppel. taalspreken beneden bij de Samenst. enz., en verg. taalsprake en -spreker ald.
• 8. Uit de bet. 1, b) ontstond het, thans verouderde, gebruik van taal voor: volk, natie.
• De Prins … maakte zyn eerste werk, van ouwtscheepenen, wykmeesters, oovermannen van ambachten, koopluiden van allen taalen, geestelykheit, en anderen, yeder bezonder te hooren, hooft, N.H. 88 [1642].
• Volckeren uyt diverse quartieren ende verscheyden talen, N.-I. Plakaatb. 1, 431 [1639].
• Zy (de Johanniterorde) wert gesticht omtrent zeshondert jaer geleên, Uit onderscheide tael, ten dienst van 't algemeen Behantvest en vermeert, om 't kruisgeloof te vryen Voor inbreuck van den Turck, VONDEL 10, 8 [1662].
• 9. Spreekvermogen, spraak. In Antw.
• Hij is nog nie' ter taal gekomen (hij heeft de spraak nog niet weergekregen, sprek. van iemand die in bezwijming ligt), CORN.-VERVL.
• 10. Stem. In een groot deel van Z.-Nederl.
• Een mensch met eene grove tale, DE BO [1873].
• Blyde blyde nachtegale, Eerlyk en van schooner tale, GEZELLE bij DE BO [voor 1873].
• Ik kenden 'em aan de taal, CORN.-VERVL. Ik heb vandaag zijne taal nog niet gehoord, CLAES, Bijv. op tuerl.

Afl. Talen, vertalen, wantaal (zie die woorden).

— Verder:

• Taalbaar, welbespraakt (”Taelbaer. Facundus”, KIL.; - ”Wanneer wy, in de schild van Vrankryk, waaren, … verheught, in Rhynschen muskadel, Des naanoens, met den taalbaren Kapel, Wat waaren wy, in taalen, niet ervaaren? Wy kliefden, op een haairtjen, meenigh woord, In Italjaans, Frans, Duits, en als Latynen”, SIX V. CHAND. 175 [1657]).
• — COMENIUS bezigt een, blijkbaar door hem gevormd, znw. ontaligheid voor: iets dat strijdt met wat men in zekere taal zegt (”Op dat 'er niet begaen en worden Ontaligheden (tael-woestheydt) of Ondege woordt-voegingen”, COMENIUS, Deure d. Taalen 224 [1666].

Samenst., samenst. afl. en koppel. Taalgeleerde, taalgevoel, taalgrens, taalkunde, taalkundig (II), taalkunst, taallieden, taalman (I-II), taalstudie, taalwetenschap, talenstudie (zie die woorden of het tweede lid).

— Verder:

• Taalaard, aard van een taal of van talen (”Indien 'er … eenig Volk van verscheidene Tael onder een vermengt raekt, zo zal 't Vermengsel van Woorden en Tael-aerd zoodanig veranderen, als” enz., L. TEN KATE, Aenl. 2, 12)
• Taalaccoord (”Gy …, Tijd- en Nijdverwinnende Dichtkunst! … Op wier gewijde taaläkkoorden De geest ten hemel stijgt”, BILD. 8, 47 [1777])
• taalambtenaar (”Koninklijk besluit van 10 Februari 1917 …, houdende regelen in zake de opleiding van studenten tot Indisch taalambtenaar”, Stbl. v. N.-I. 1917, n°. 506, Opschrift; verg. a. 1: ”De betrekking van ambtenaar voor de beoefening van de Indische talen”)
• taalanalyse (”De kultuurmenschen (hellen er) zoo licht toe over, hun door nadenken gewonnen taalanalyse ook in het dagelijksch gebruik te volgen: een samengesteld woord of konstruktie wordt weer in zijne elementen uiteengelegd”, V. GINNEKEN, in N. Taalg. 4, 253)
• taalbederf (”Een ander taalbederf … in de algemeene boektale te doen overgaan”, Biekorf 4, 64; ”Taalbederf is landsbederf en taalverminking landsverraad”, PH. J. SIMONS, in N. Taalg. 19, 27, ironisch bedoeld)
• taalbedervend (”Soortgelijke ”oefeningen” keuren wij niet af als te moeielik, maar als taalbedervend”, N. Taalg. 11, 253)
• taalbeginsel (”Zal ik over onze taal spreken, of, met nog dieper blik, in de algemeene taalbeginselen indringen?”, GEEL 4 [1838])
• Taalbegrip, begrip, ook in den zin van: opvatting, van taal (”Vooral zij, die de pen zullen hanteeren, (moeten) dit taalgevoel door opzettelijke studie verder ontwikkelen tot taalbegrip of taalinzicht”, DE VREESE, Gallicismen XLII; ”Hier is de nieuwe wetenschappelike metode ten volle toegepast: feiten konstaterend …, die dan verklarend, en niet die met de ‘grammaire raisonnée’ veroordelend. Maar 'en heel enkele keer komt 'et ouwe taalbegrip noch eventjes uit”, BUITENRUST HETTEMA, in Taal en Letteren 6, 314)
• Taalbehandeling (”Op welken grondslag een Taelbehandeling rusten moet”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 6)
• Taalbelang (”Een blijk hoe diep mij het taalbelang … ter harte ging”, BEETS, Sparsa 28)
• Taalbeoefenaar (”Ook voor den wetenschappelijken taalbeoefenaar zijn die technische benamingen niet zelden van groot aanbelang”, M. DE VRIES, Inl. Wdb. XLVII; ”Nog meer taalkennis …, dan gewoonlijk van den taalbeoefenaar wordt gevorderd”, TE WINKEL, Ontwikkelingsg.² 1, 90)
• Taalbeoefening (”De taalbeoefening te populariseeren”, VERWIJS, in T. - en Letterbode 1, 7)
• Taalbeschouwing, beschouwing, opvatting, van taal (”De taalbeschouwing van Lambert ten Kate”, Titel v. e. art. v. C. G. N. DE VOOYS in N. Taalg. 17, 65 volgg.)
• Taalbeschrijver (”Inleyding tot de Grondregels der Vlaemsche Spraek- en Spelkonste, aentoonende de Verwarring, verschillig Gebruyk en Misbruyk dezer Taelbeschryvers”, Titel, a°. 1785)
• Taalbeschrijving (”De Nederduytsche Spraec-konst Ofte Taelbeschrijvinghe …, door Christiaan van Heule”, Titel)
• Taalbestier, Taalbestuur (”'t Is geen wonder …, dat onze Voorouders zo lange zij in hare eenvoudige levensplooi gebleven zijn, ons geene beschrevene Wetten (nogt' in Staet- nogt' in Tael-bestier) hebben nagelaten”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 11)
• Taalbeweging, beweging in het belang van zekere taal (”De Vlaamsche Beweging mag niet slechts een taalbeweging zijn, maar een maatschappelijk streven in den breedsten zin van 't woord”, VERMEYLEN, Opst. 1, 58)
• Taalbloei, b.v. als titel van een bloemlezing, bewerkt door M. A. P. C. POELHEKKE
• Taalbloot, op achterstaande plaats, in tegenstelling met tael-rijck, voor: geen talen kennende (”Ellendighe menschen! die zoo taelblood zijn, dat-ze die van haer moeder verliezende, met de mond vol tanden, maer zonder tonge staen en kijcken”, DE BRUNE, Bank. 2, 286 [1658])
• Taalbode (”De Taal- en Letterbode”, Titel v. e. tijdschrift, 1870—1875)
• Taalboek: waaruit leerlingen onderwijs in taal ontvangen (”Lees- en taalboek”, Titel v. e. werk v. J. H. V. D. BOSCH en J. L. C. A. MEIJER; ”Mijn eerste taalboekje” (en derg.), gewone titel)
• Taalbond (”De Zuid-Afrikaansche Taalbond”, Naam eener in 1890 gestichte vereeniging)
• Taalboom, 1°. voor stamboom van talen gebruikt door L. TEN KATE (Aenl. 1, 60); 2°. voor de taal als een boom voorgesteld, door DAUTZENBERG (Verspr. en Nag. Ged. 206)
• Taalbouwer (”De volwrochte Spraekkunst van den Grooten Taelbouwer, A. Moonen”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 4)
• Taalbroeder (”Bij het aanleggen van de eerste linie onzer spoorbanen, wist men te Brussel niet wel, waar men de statie - het station, zeggen onze Hollandsche taalbroeders, - zoude gemaakt hebben”, SLEECKX 8, 237 [1863]; zie ook VERMEYLEN, Opst. 1, 42)
• Taalcategorie (”De groote taalkategorie der geslachten”, SCHRIJNEN, Handl. 139)
• Taalcongres (”Het inrichten van een groot Vlaamsch feest en taalcongres te Gent, enz. enz. hebben mij gedurende drie, vier weken exclusief bezig gehouden”, WILLEMS, Br. 179 [1841]; ”Het eerste Nederlandsch Taal-Congres in 1849”, ROOSES, Schetsenb. 79)
• Taalcursus: om een taal of talen te leeren (”Volledige Taalcursus”, Titel v. e. werk v. K. E. J. V. WIJNEN)
• Taaldeel, bestanddeel van een taal, met name voorheen voor de woordsoorten gebezigd, welk gebruik echter ook wel afgekeurd werd (”Het gene in onze … Redenwisselingen, noopende 't Verhevene onzer Taeldeelen … is ingebracht”, L. TEN KATE, Aenl. 1, XIX; ”Voor de verschillende rededeelen bestaan er in de taal niet juist ook bepaalde soorten van woorden. - Dit schijnt dan ook de rede te wezen, waarom sommigen die verschillende soorten van woorden, als naamwoorden, werkwoorden, enz., in plaats van rededeelen, liever taaldeelen noemen. Maar, behalven dat partes orationis … niet door taaldeelen overgezet kan worden; zoo klinkt het toch ook heel vreemd, de verschillende soorten van woorden de deelen der taal te noemen”, ROORDA, Log. Anal. d. Taal² 3)
• Taaleconomie (”Karakter en taal-ekonomie staan niet alleen bij het individu, maar ook bij de gemeenschap in nauwe onderlinge betrekking”, SCHRIJNEN, Handl. 136)
• Taaleenheid (”Met de politieke eenheid der Nederlanden nu vormde zich ook de taaleenheid, maar eerst langzamerhand, zoodat er van eene algemeen Nederlandsche taal in de 12de eeuw nog in de verste verte geen sprake kon zijn”, TE WINKEL, Ontwikkelingsg.² 1, 108; ”Streven naar taaleenheid onder de beschaafden van Noorden Zuid-Nederland”)
• Taaleigen, datgene wat aan een spreker, vooral een groep sprekers van een zeker land, een zekere streek, op het gebied van taal eigen is, het idioom (”Proeve van Bredaasch Taal-eigen”, Titel v. e. werk v. J. H. HOEUFFT; ”Zijn inzicht in het Latijnsche taaleigen”, FRUIN, Geschr. 9, 460 [1886]; ”De Kempische kleur overheerschte in haar taaleigen; doch het was met een Nederlandsch waas overtogen”, SEGERS, Kolen in de K. 150; ”Aan Doesburg en Groenloo … dankte hij (Kern) zijne intieme kennis van … het Saksisch taaleigen”, UHLENBECK, in Jaarb. Kon. Akad. 1917, 2, 18)
• Taaleigenschap, hetzelfde (”Opdat 'er niet begaen en worden Ontaligheden (tael-woestheydt) of Ondege woordt-voegingen (wanspraecke) nae de tael-eygenschap van eenigerhand Sprake”, COMENIUS, Deure d. Taalen 224 [1666])
• Taaleiland, vert. van hd. sprachinsel, taalgebied dat geïsoleerd te midden van ander taalgebied ligt (verg. DE BEER, in N. en Z. 13, 548)
• Taalelement (”Dat de taalelementen ontwikkeld zijn zonder het doel der mededeeling in acht te nemen”, BOUMAN, in N. Taalg. 22, 33)
• Taalevolutie (”Het is m. i. niet meer vol te houden, dat bij de taalevolutie de meerderheid ten slotte onherroepelijk den doorslag geeft”, KLOEKE, in Tijdschr. 43, 178)
• Taalexamen
• Taalexperiment (SCHRIJNEN, Handl. 144)
• Taalfamilie (”Het Nederlandsch … maakt een klein onderdeel uit van de groote taalfamilie, … die men de Indoeuropeesche of gewoonlijk de Indogermaansehe noemt”, SIJMONS in VRRDAM, Gesch. d. Ned. T.³ 5; ”De afzonderlijke taalfamilies”, V. WIJK, in N. Taalg. 19, 101)
• Taalfeil, fout tegen de taal (”Ik acht het belangrijk, om dat … wy ieder oogenblik of daar eene Taalfeil in begaan, of er onrechtmatig van verdacht worden”, BILD., Versch. 1, 59; ”In deze nieuwe gedichten van R. is niets te vinden dan opgeblazenheid, onzin, slechte smaak en taalfeilen in overhoop”, CONSC. 2, 413 b [ed. 1868])
• Taalfeit
• Taalfout, fout tegen de taal (”Zy zouden hierdoor (t.w. door zekere spraakkunst), zoo niet alle, ten minste hunne plompste taelfouten konnen verbeteren”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 4; ”Ik had het stuk met zijne stadhuiswoorden letterlijk overgeschreven en zelfs … de daarin voorkomende taalfouten overgenomen”, VEEGENS, Hist. Stud. 2, 251 [1884]; ”Een taalonderwijzer dient te weten wat nu eigenlik taalfouten zijn en wat niet”, KOLLEWIJN, Opst.² 88)
• Taalgebied, 1°. gebied waar zekere taal wordt gesproken (”Het nasporen der grenzen van het tweeërlei taalgebied behoorde tot onze roeping. Ten platten lande is de afscheidingslijn scherp getrokken”, VEEGENS, Hist. Stud. 2, 258 [1884]; ”Willems (poogde) het Zuidelijk Nederlandsch taalgebied met het Noordelijk inniger te verbinden”, ROOSES, Schetsenb. 43); 2°. het terrein der taal, het geheel der onstoffelijke zaken die op de taal betrekking hebben (”De bijzondere oorzaken, die op ons taal- en lettergebied een toestand van onvrede scheppen”, DEN HERTOG, Onvrede 4); gebouw, de taal of een bepaalde taal als een gebouw voorgesteld (”Eenige weinige grondklanken, die het alleroudste fondament van het taalgebouw zouden zijn”, LULOFS, Gronden d. Ned. Woordafleidk. 23)
• Taalgebrek, gebrek in een taal (”Hoe eer ik best voor Amstels lofaltaar Met lof en dank haar' eersten redenaar, Die vry van taalgebreken Haar 't schoonste Duitsch leert spreken?”, ANSLO, Poëzy 265; ”Zoo slaet een Jongeling de hant Aen tael- en letterschuimeryen, Daer eertyts mannen van verstant De taelgebreken lieten glyen”, vóór POERAET, Spell. v. Moonen verd. XIII)
• Taalgebruik, 1°. het gebruik maken van een taal (”Het schuchter opzien tegen het alvermogend en alomgevierde Fransch, het aarzelen om onbeschroomd en onbevangen op te treden voor taalrecht en taalgebruik”, ROOSES, Schetsenb. 86, ”Dat in de schatting van Beets poëzie eigenlijk is gesublimeerd, of liever nog echt, vol, diep taalgebruik”, CH. DE LA SAUSSAYE, N. Beets² 186); 2°. een gebruikelijke manier of gewoonte die bij 't spreken van taal of van een bepaalde taal gevolgd wordt, en het geheel van die gewoonten tezamen (”Dat men de Taelwetten of Taelgebruiken moet vinden en niet maken”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 13; ”Daarbij komt nog, dat de gemeene man, (volgens taalgebruik, dat men toch nog meer dan de logische definitie der woorden, althans in eene levende taal, in acht behoort te nemen,) den naam van dief verkrijgt, wanneer” enz., FOKKE, Verz. W. 10, 71; ”Van een redenaar, die wezenlijk spreekt, zal men nimmer hooren zeggen dat hij dezen of dien stijl heeft. Dit schijnt nog een overblijfsel der oude opvatting van het woord te zijn, en min of meer aan te duiden dat het voor de vuist gesprokene dikwerf zonder stijl is. Of dit taalgebruik met de waarheid overeenkomstig is, deze vraag zou een onderzoek op zich zelf vereischen”, GEEL 122 [1838]; ”Deze schriften maken dat onderscheid … omdat het taalgebruik het aldus meebrengt”, BEETS, St. Uren 1, 218 [1848]; ”Iemand ten ergernis zijn of ergernis geven, beteekent in de Heilige Schrift niet, zooals in ons hedendaagsch taalgebruik, iemands ontevredenheid of verontwaardiging opwekken, maar iemand verleiden”, 2, 90)
• Taalgebruiker (”Nog nimmer heeft het eenigen taalgebruiker in Nederland aan vrijheid ontbroken”, DEN HERTOG, Onvrede 8)
• Taalgehoor (”Gij vraagt mij naar de juiste uitspraak van sommige letteren en samenstellingen van letteren bij de Friezen, en daarin kan ik u licht voldoen, indien slechts uw taalgehoor en het mijne beide denzelfden trap van ontwikkeling hebben bereikt”, HALBERTSMA, in Taalg. 9, 1)
• Taalgeknutsel (”De loop der aandoeningen laat zich door geen grammatisch taalgeknutsel stremmen”, GEEL 114 [1838])
• Taalgeleerd, bnw., als zoodanig weinig gebruikelijk (”Huygens, de taalgeleerde Hagenaar”, POTGIETER 1, 31 [1841])
• Taalgeleerdheid (”Dat men in 't behandelen der Taelgeleertheid de Wetten uit de Gebruiken moet vinden”, L. TEN KATE, Aenl. 1, IV)
• Taalgeluid (”Geen soo bedeckten tael-geluydt Laet immermeer de keele uyt: … Die uw' gehoor voorby kan glippen”, CAMPHUYZEN, Ps. 139, 3 [c. 1626])
• Taalgemeenschap, 1°. het gebruik van dezelfde taal door verschillende personen; 2°. de gezamenlijke personen die één zelfde taal spreken (”De taalgemeenschap met haar eenheidsgevoel, geboren uit de samenwerking van talrijke faktoren”, SCHRIJNEN, Handl. 136)
• Taalgenoot, 1°. op de volgende plaats voor: verwante taal (”Onder al de nalatenschap van de verstorvene Taelgenooten, nogte ook onder de Levende ken ik dit Nis of Nisse niet voor een woord op zig zelven”, L. TEN KATE, Aenl. 2, 82); 2°. iemand die dezelfde taal spreekt als hij van wien in 't verband sprake is (”Dat vele Weermannen luidop verklaren, dat zij het bloed hunner taal- en stamgenooten, de Allemannen, niet ten voordeele van Christenen en Gallen willen helpen vergieten”, CONSC. 2, 108 b [ed. 1868]; ”De opbeuring van zijne taalgenooten tot krachtiger nationaal leven”, ROOSES, Schetsenb. 92)
• Taalgeschiedenis (zie een voorbeeld bij Taalmonument)
• Taalgezind, op de volgende plaats voor: belangstellende in taal (”Wie zoude niet aengemoedigt worden, die zoo veele Taelgezinden met onvermoeiden yver de handen ziet roeren, en het taelwerk bevorderen”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 75)
• Taalgids (”De Taalgids”, Titel v. e. tijdschrift, 1859—1867; ”De Nieuwe Taalgids”, als voren, sinds 1907)
• Taalgoed, vert. van hd. sprachgut; collectief voor: bestanddeelen eener taal (”Daar ook kelties taalgoed aanwezig is” (t.w. in de oudgentsche namen), SCHÖNFELD, in N. Taalg. 19, 103)
• Taalgroei (”Dat zonder nieuwvormingen van geen taalgroei sprake kan zijn”, DEN HERTOG, Onvrede 8; ”Niet alleen het verstand, ook het gevoel is oorzaak van taalvorming en taalgroei”, SCHRIJNEN, Handl. 137)
• Taalgroep, groep van menschen die een zelfde taal spreken (”Wij hebben … de locale en familiale taalgroepen doorloopen. … Wij komen nu … tot de taalgroepen, gevormd door de menschen van één stand of staat, één godsdienst of secte, één beroep of vak”, V. GINNEKEN, Handb. 2, 1)
• talengroep
• taalgrond, vanwaar: -grondbeoefening (”De in alles ingedrongen stijl van woorden in oneigen beteekenis te gebruiken, (heeft) … de taal van alle juistheid beroofd. … Dit heb ik vroeg beginnen te zien, en van daar is my die onvermoeide zucht tot de innige taalgrondbeoefening ingestort”, BILD., Br. 5, 31 [1823])
• Taalheld, iemand die uitstekend de taal hanteert (”De Amsterdamsche afkapping van de N in de uitspraak, die te meer invloed kreeg om dat de meeste en beste Taalhelden diens tijds, deze stad tot hun woon- of geboorteplaats hadden”, BILD., Verh. Gesl. 6)
• Taalhervormer (zie Dl. VI, 672, en nog: ”De groote woordkunstenaars (zijn) te allen tijde ook de taalhervormers bij uitnemendheid geweest”, DEN HERTOG, Onvrede 6)
• Taalhervorming
• Taalhistoricus (zie een voorbeeld N. Taalg. 18, 285)
• Taalhistorie (”De taalhistorie en de taalphilosophie”, DEN HERTOG, Onvrede 5; ”Taalhistorie was lange tijd romantiek”, PH. J. SIMONS, in N. Taalg. 18, 285)
• Taalindividualisme (”Het dwepen met taalindividualisme wordt eerst bedenkelijk, als er de practische gevolgtrekking aan wordt verbonden, dat het zoeken naar taalnormen overbodig en het eerbiedigen van die normen eene zwakheid zijn zou”, DEN HERTOG, Onvrede 6)
• Taalinzicht (zie Dl. VI, 2219, en nog een voorbeeld bij Taalbegrip)
• Taalkaart: waarop de grenzen van zekere taalverschijnselen zijn aangegeven (”De Noordnederlandsche Tongvallen. Atlas van taalkaarten met tekst”, Titel v. e. werk v. J. TE WINKEL)
• Taalkarakter (”Inwerking van het psycho-fysische kultuurleven op de lichaamsgesteldheid, en aldus onrechtstreeks op hel taalkarakter”, SCHRIJNEN, Handl. 142)
• Taalkenner, kenner van taal of van een zekere taal (”Zoo meene ik ook in staet te zyn, om al het andere van dien Taelkenner op eenige gronden te konnen verdedigen”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 5; ”Om Schepenen gelegenheid te bezorgen van door grondige en kundige inlandsche taal-kenners van verscheide zaaken, in geregtelyke onderzoeken voorkomende, geinformeerd te konnen worden …, de commandanten der respective campongs aan te beveelen bekwame personen aan te houden, die konnen dienen tot goede tolken in het berg Javaans, de Baliese en Maccassaarsche spraak”, N.-I. Plakaatb. 10, 458 [1780]; ”Onze groote Nederlandsche Taalkenner Lambert ten Kate”, LULOFS, Gronden d. Ned. Woordafleidk. 21; ”De arbeid, door onzen keurigen taalkenner (t.w. M. de Vries) ten behoeve van het Wetboek aangewend”, SMIDT, W. v. Strafr.² 1, XIII)
• talenkenner, kenner van verschillende talen
• taalkennis, kennis van taal of van een zekere taal (”Den klein-agter der Taelkennissen”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 7; ”Onderwijzers in de grondregelen van alle talen, of algemeene taalkennis, onbedreven”, FOKKE, Verz. W. 10, 279; ”Twisten en geschillen, die langen tijd de kerk beroerd hebben, maar later tegen het licht der taalkennis, der oordeel- en uitleg-kunde niet bestand zijn geweest”, V.D. PALM, Sal. 8, 286 [1838]; ”Daar de meeste van hier uitgaande geëmploijeerden … doorgaans een tamelijk langen tijd op Java doorbrengen om zich met de Aziatische levenswijze bekend te maken, kan het ook als min noodzakelijk worden beschouwd dat hun reeds hier te lande gelegenheid worde verschaft om zich met de bedoelde taalkennis toe te rusten”, FALCK, Ambtsbr. 52; ”Het hapert onze Belgische schrijvers zeker nog al wat aan kiesche taalkennis”, WILLEMS, Br. 191 [1844]; ”Den toestand onzer Indische taalkennis”, P. J. VETH, in Gids 1864, 1, 159)
• talenkennis, kennis van verschillende talen
• taalklank (”Wij hebben in onze kindsche dagen … geleert alle onze Tael-klanken te vormen”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 13; ”Hoe duidelijk geeft ons Shakspere's taal de aanschouwing van het beeld, waar van zijne ziel vervuld is? Hoe beändwoorden zijne taalklanken aan zijne ideën?”, V. HEMERT, Lekt. 10, 38 [1808]; ”Alle afgebeelde taal … geeft … slechts ten-naasten-bij den taalklank weer”, DEN HERTOG, Onvrede 14)
• Taalknoeier (BILD., Verh. Gesl. 174)
• Taalkracht (”Zoo lang wij nog haar' klank en volle taalkracht hooren; Zoo lang blinkt Holland aan der volkren Hemelboog!”, KINKER, Ged. 2, 15)
• Taalkring, hetzelfde als Taalgroep (”Deze taalkringen zijn … opgebouwd uit leden van allerlei locale taalkringen”, V. GINNEKEN, Handb. 2, 1; ”De sociale taalkringen”, Ald.)
• Taalkritiek (”Men (komt) er gemakkelijk toe de volkomen bruikbaarheid der taal als verkeersmiddel te betwijfelen. Deze … taalcritiek bestaat uit zeer talrijke, verspreid voorkomende opmerkingen bij sprekers en schrijvers van de meest uiteenloopende soort”, Hand. 9de Philol.-congres 35)
• Taalkuischer, iemand die de taal wil verbeteren (”Verwarringen die onverstandige Taalkuischers naar hunne ingebeelde wijsheid invoerden”, BILD., Spraakl. 69)
• Taalkunstenaar (DEN HERTOG, Onvrede 10)
• Taalkwestie (”Die taalquæstie is niet slechts een quæstie van rechtvaardigheid, het is eene quæstie van eer, want die taal is het erfgoed onzer roemrijke vaderen”, J. V. RIJSWIJCK Jr. 2, 2; ”De Transvaalsche quaestie is geen taalquaestie”, DEN HERTOG, Onvrede 17)
• Taalleer (”Regelen …, die in een Latijnschen of op de Latijnsche leest geschoeiden Taalleer vereischt zijn”, BILD., Spraakl. XV)
• Taalleeraar (”Met den geest van een dorren Taalleeraar”, BILD., Verh. Gesl. 5; ”Het rechtmatig verzet der Duitsche taalleeraren”, M. DE VRIES, Inl. Wdb. LIII; ”Gij blijft als taalleeraar spreken, terwijl gij als uitlegger moest optreden”, OPZOOMER, Naar aanl. v. e. testament 23)
• Taalles, o. a., in meervoudsvorm, als titel van schoolboeken en derg. (”Waarlijk onze Moonens c. s. haalden hunne taallessen niet uit het Grieksch”, BILD., N. Versch., 3, 141
• Taalleven (”Doordien Paul … zowel met de psychologiese als met de physiese faktoren van taalleven rekening hield”, TALEN, in Taal en Letteren 8, 522 a; ”Het rhythmische taalleven”, SCHRIJNEN, Handl. 136; ”(Kern) wist te goed, hoe talloos de factoren zijn, die de ontwikkeling der taal bepalen, om het geheele taalleven in klankwetten en analogie op te lossen”, BOER, in Eigen Haard 1917, 490 a)
• Taalliefde (”Indien … die Liefhebbers het tegenschryven (dat ik van hunne taelliefde verwachte) ten beste opneemen”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 75)
• Taalliefhebber (VERRIEST, Vl. K. 1, 33)
• Taalliefhebberij (”Ik zelf, Mijnheer! (zooverre gaat mijne taalliefhebberij) ben bereid f. 200 te betalen voor elk Nederduitsch gedicht van 17,000 regels op perkament, waarvan” enz., WILLEMS, Br. 38 [1825])
• Taallievend (”Den taellievenden ten dienste … uitgegeeven”, MOONEN, Nederd. Spraekk. IV; ”Dichten Tael-lievende uitgaven, door een genootschap” enz., Titel, a°. 1774; ”Nu de budget aangenomen … is, wordt het tijd, dat het plan onzer taallievende vereeniging onder het oog van den Minister kome”, WILLEMS, Br. 139 [1836]; zie ook L. TEN KATE, Aenl. 1, X)
• Taallogica (BILD.-TYD., Briefw. 1, 12)
• Taallogicisme (”Het taallogicisme van een vorig geslacht, dat … niet van vormverschil uitging”, PH. J. SIMONS, in N. Taalg. 18, 288)
• Taalmacht, invloed, door iemands spreken geoefend (”Zyn' taalmaght en reedenen dreeven deur, dat … het vonnis gevelt werd”, HOOFT, N.H. 380 [1642])
• Taalmagazijn (”Nieuw Nederlandsch Taalmagazijn”, Titel v. e. tijdschrift, 1853—'57)
• Taalmagie (”Van taal-magie tot taal-skepsis”, Titel v. e. rede v. A. VERSCHUUR, zie Hand. 9de Philol.-congres 35; ”(De taaluitingen) worden … dan gebruikt om een invloed uit te oefenen, die door natuurlijke en bekende middelen niet kan verkregen worden. Dit is de taalmagie, die toegepast werd en wordt bij besprekingen en bezweringen tegen booze geesten, vijanden, ziekten”, t. a. p.)
• Taalmaker (”Je kunt geen woorden maken … De gewoonte en 't gebruik zyn de wettige Taalmakers, en niet ieder naar zyn zinlykheid, al was hy noch zo geleerd en geestryk”, V. EFFEN, Spect. 1, 126 [1731])
• Taalmateriaal, vert. v. hd. sprachlicher material (”Het ongevormde taalmateriaal”, BOUMAN, in N. Taalg. 22, 27)
• Taalmeester (”Wilt gij liever Taalmeester worden? dit is een zeer fatsoenlijk, zeer nuttig, en voordeelig beroep; en gij kent nu reeds verscheiden taalen”, WOLFF en DEKEN, Wildsch. 1, 165 [1793]; ”Zoodanige Onder wijzers van beiderlei kunne, als onder den titel van Onderwijzer aan de huizen, Taalmeester, Opzegger of eenigen anderen, … in eenig gedeelte van het Lager Onderwijs … onderrigt geven”, Wet v. 3 April 1806, Bijl. A., a. 4; ”Taalmeesters, die carrière maken, levert ons land vooralsnog niet lomp veel op. - Wel! … een taalmeester is toch een man van de wetenschap: - en ik zie … hooger op tegen iemand, die kennis bezit en in staat is wat hij weet aan anderen mede te deelen, dan tegen zoovelen van mijn familie …, die om postjes solliciteeren: een taalmeester is een onafhankelijk man”, V. LENNEP, K. Zev. 4, 309 [1865]); vandaar de volgende smadelijke samenstelling (”Hoe gebruiken die eenvoudige lieden die tweederlei uitdrukking? … en hoe deden 't de schrijvers, die hun moedertaal en geen taal van een willekeurig opgeworpen Taalmeesterenverdrag schreven?”, BILD., Versch. 1, 66)
• Taalmelodie, in taalkundige geschriften van de 20ste eeuw veelal als vert. van hd. sprachmelodie (”Vele menschen hebben geen gehoor voor muziek, toonkunst: even zooveel, meer welligt, schijnen geen gevoel te hebben voor taalmelodie: die afwisseling van klanken, vooral op 't einde van zinnen en onderdeelen, waardoor 't eentoonige wordt vermeden, en 't gehoor d' indruk wordt gespaard, alsof, 't geen gelezen wordt, mislukte rijm ware”, H. J. NASSAU, in Mag. v. Ned. Taalk. 4, 22; ”Rhythme en taalmelodie zijn geen individuëele gevoelsuitingen, maar vormen … den kardinalen faktor, waardoor de geheele volkspsyche … inwerkt op de verandering der taal”, SCHRIJNEN, Handl. 140); vandaar: Taalmelodisch (SCHRIJNEN, a. w. 142)
• Taalmild, mild met taal, met woorden (”De heuscheeden en taalmilde getuighenissen van opdraght der harten”, HOOFT, N.H. 797 [1642])
• Taalmin (V. ACKERE, Winterbl. 265)
• Taalminnaar (”Moonens Spraekkunst, Krachtelyk verdedigt door den Taelminnaer, P. H. P.”, vóór POERAET, Spell. v. Moonen verd. XIII; ”Dit doet my hoopen, dat het geenen Taelminneren, noch den binnen gemelden Lettermannen … onaengenaem … zyn zal”, a. w. 75; zie ook een voorbeeld DEN HERTOG, Onvrede 12)
• Taalminnend (”De taalminnende jeugd van Vlanderen”, Biekorf 4, 49)
• Taalmoeder, taal waaruit andere talen zijn voortgekomen (”So dat wy ons eygen moeders-tael, die doch na 't seggen van Becanes (sic) een tael-moeder is, selfs haar eyghentschap niet en wisten, noch haar Rijckdom niet en kende”, BREDERO 3, 147 [161.])
• Taalmonument, vert. van hd. sprachdenkmal, een overblijfsel eener oude taal (”Zoo ook besluit men uit de oudste taalmonumenten, die de taalgeschiedenis openen, tot eenen toestand der taal in den voorhistorischen tijd”, TE WINKEL, in N. en Z. 16, 506)
• Taalmuseum (Dl. IX, 1267)
• Taalmuziek (”Die fulpen poëzij …; Die woorden kiest, welluidend, vol, en malsch … Als 't bladfluweel van der violen bloesems …; Een taalmuziek, die slechts voor maagdenlippen Geschapen schijnt”, BEETS 2, 22 [1834]; ”Het zenuwachtig gevoelswoord, dat voor waardeering verwarrende ontroering …, en voor zekermakend inzicht vage taalmuziek gaf”, HASPELS, Brandaris 158)
• Taalneef, op de volgende plaats voor iemand wiens taal verwant is met die van een ander (”Bij onze taalneven, de Engelschen, heeft het adjectief … nog veel strakker vormen”, LULOFS, Ned. Spraakk.² 142)
• Taalnorm (zie een voorbeeld bij Taalindividualisme)
• Taaloefening, de handeling van zich in 't spreken of schrijven van taal te oefenen, en: datgene wat men bij het genoemde oefenen tot stand brengt of een opgave waardoor men zich oefent (”Waerom ik ook al in 't begin van deze Tael-oeffening kortelijk mijne Aenmerkingen daer nevens of 'er onder gevoegt heb gehad”, L. TEN KATE, Aenl. 1, x; ”Dat beide zinnen treurig fabriekswerk zijn zal ieder voelen, maar wat nood! Het is immers taal-oefening”, N. Taalg. 11, 252; ”Taaloefeningen voor de Lagere School”, ”— de lagere klassen der H. B. Scholen” enz., gewone titels)
• Taalonderscheid (YPEIJ, Gesch. d. Ned. Tale 1, 41)
• Taalonderwijs (”Een verbeterd taal-onderwijs, door hulp van een nieuw samenstel van leerboeken, uit het Deventer Fraterhuis voortgekomen”, HOFDIJK, Voorgesl. 5, 52; ”Over het oude en het nieuwe taalonderwijs”, Titel v. e. art. v. J. H. V. D. BOSCH, in Taal en Letteren 5, 187 volgg.)
• Taalonderwijzer (”Nederlandsche Spraakkunst. Handleiding ten dienste van aanstaande (taal)onderwijzers door C. H. den Hertog”, Titel; zie ook een voorbeeld bij Taalfout)
• Taalonderzoek (”Het … verschijnsel der analogie … wier waarde … met name het psychologisch taalonderzoek in het juiste licht geplaatst heeft”, SCHRIJNEN, Handl. 145)
• Taalonderzoeker (”Dat mij … die volle mate van bekendheid met onze vroegere taalonderzoekers … ontbrak”, BRILL, Holl. Spraakl. VII; zie ook een voorbeeld SCHRIJNEN, Handl. 140)
• Taalontleder (”Yder is sijn eygen Tael-ontleder”, V.D. VENNE, Taf. v.d. B.W. 263 [1635])
• Taalontwikkeling (”Taal en taalontwikkeling zijn ten deele gewild en bewust, ten deele spontaan en onbewust”, SCHRIJNEN, Handl. 137)
• Taalopbouwer (”Iedere taal heeft hare eigenschappen, buiten welke geen taalopbouwer behoort te gaan”, V. LELYVELD, in HUYDEC., Pr. 1, 240)
• Taalopgave (”Schriftelijke taalopgaven van de examens voor de akte van hoofdonderwijzer in 1890”, N. en Z. 13, 282)
• Taalopvatting
• Taaloudheid, overblijfsel van vroeger taalgebruik (”Een Museum van Taaloudheden”, Titel v. e. rede v. J. VERDAM)
• Taaloverblijfsel
• Taalparticularisme, het streven om de taal van zekere streek daar als beschaafde spreektaal en als schrijftaal te (doen) gebruiken, in plaats van een algemeene beschaafde taal (”Het eigenaardig taalparticularisme, dat sommigen voorstaan, en dat treurig berucht is geworden door het Congres van 1884 te Brugge”, GITTÉE, in Taal en Letteren 4, 282)
• Taalparticularist, voorstander van dat streven (”Aan een anderen kant der vesting wordt stormgeloopen door de rustelooze strijders voor gewestelijke taal, de Westvlaamsche zoogenaamde ”taalparticularisten”)”, J. W. MULLER, in Taal en Letteren 1, 197)
• taalpatriotisme, talenpatriotisme (”Men dacht er te Groeningen bizonder weinig aan, den ”stam” en zijn taal te verdedigen, eenvoudig, omdat er in dien tijd geen talenpatriotisme noch ”nationaal” gevoel te bespeuren valt”, VERMEYLEN, Opst. 1, 205)
• taalperiode (SCHRIJNEN, Handl. 144)
• Taalphilosoof (”Dan is ook hier W. von Humboldt de eerste moderne taalfilosoof”, BOUMAN, in N. Taalg. 22, 26)
• Taalphilosophie
• taalpolitie, titel van een reeks arttikelen van C. BAKE in N. en Z.
• taalprincipe, vert. van hd. sprachprinzipium (”Een … uiteenzetting van de ‘taalprinsiepes’)”, TALEN, in Taal en Letteren 8, 523)
• taalproeve (”Deze twee laetste Frank-Duitse Taelproefjes komen zo digt aen onze Belgische of Nederduitsche Sprake, dat men wel gissen mag, dat de Schrijvers niet verre van den Beneden-Rijn gewoont hebben”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 57)
• taalpsychologie, dat gedeelte der psychologie dat zich met de taal bezighoudt (”Eindelijk ook … mag de beoefenaar der letterkunde de taalpsychologie niet verwaarloozen. De taal is niet alleen iets wat wij hooren, of in schriftvorm als iets gewordens vastgelegd zien, het is ook iets wat telkens weer geboren wordt en groeit in den geest van den mensch, wanneer hij spreekt of schrijft”, TE WINKEL, Ontwikkelingsg.² 1, 91; ”De beoefenaars der experimenteele taalpsychologie”, SCHRIJNEN, Handl. 142)
• taalpsycholoog (b.v. aangeh. in N. Taalg. 11, 256)
• taalrecht (”Het miskennen der taalrechten van een deel des lands”, ROOSES, Schetsenb. 31; ”Men (verdedigt) alle staatsinstellingen, die de ontwikkeling van het volk belemmeren, als in die instellingen het Vlaamsche taalrecht maar geëerbiedigd wordt”, VERMEYLEN, Opst. 1, 65; zie ook een voorbeeld bij taalgebruik)
• taalrechter (WEIL.)
• taalregel (”Welgestelde taalregels door de beste Schryvers gestaafd, kunnen door 't gebruik van spreeken niet worden verzwakt”, HUYDEC., Pr. 4, 171 b; ”Dat haar hoofd … maar niet wou vasthouden: taalregels, en uitzonderingen, onregelmatigheden en zoo”, ROBBERS, Gel. Fam. 221 [1909])
• taalrest
• taalrhythme (”Juist het immanente taalrhythme (wordt) door K. Marbe op den voorgrond geplaatst”, SCHRIJNEN, Handl. 143)
• taalrijk, alleen bij dichters, 1°. een grooten woordenschat bezittende (”Geen letterkunstenaer, hoe taelrijck, hoe beslepen, Vint merck of woort, dat Godts volkomenheit verbeelt”, VONDEL 9, 397 [1662]); 2°. welbespraakt (”De stadt (Tours) leght tusschen beide In weelige landouwe, en aengename weide. Haer burgery is trots, en taelrijck”, VONDEL 9, 632 [1662]; ”O die van dit History-werk Uw' oordeel eens had mogen hooren, 't Had meer gegolden in myn' ooren Als dat van menig taelryk Klerk”, DE DECKER 2, 289 [1664]); 3°. vele talen kennende (DE BRUNE, Bank. 2, 285 [1658])
• taalschat, de gezamenlijke uitdrukkingsmiddelen eener taal (”Dat Hooft een oneindig grooter aantal woorden en zegswijzen schiep, die ongevoelig in onzen taalschat zijn opgenomen”, VEEGENS, Hist. Stud. 1, 30 [1843]; ”Eene volledige verzameling van den rijken taalschat der middeleeuwen, uit alle bekende gedenkstukken zorgvuldig bijeengebragt”, DE VRIES, Taalzuiv. VI)
• taalschennis (”De zucht naar taalkennis, - en de haat veur taalschennis, - dreef mij steeds naar verstandigen”, V. DROOGENBROECK, Mak. 3)
• taalscheppend (”De analogie als taalscheppende macht”, Titel v. e. art. v. A. KLUYVER in N. Taalg. 1, 145 volgg.; ”Het taalscheppend vermogen van een woordkunstenaar”)
• taalschepping (”De weelderige taalschepping van Vondel”, DEN HERTOG, Onvrede 12; ”Uit te maken, in hoever de kunstenaar ook woordschepper was of zich bediende van de meest conventioneele taal, en welk een indruk die taalscheppingen op de tijdgenooten hebben moeten maken”, TE WINKEL, Ontwikkelingsg.² 1, 90)
• Taalschik (”De vergaedring hield zoo wel geen streek, dat ik yder beletten kon 't gedicht eens nae zich te neemen, om het in 't bezonder voorts te leezen. Mostaert en Vondel hebben yets aengeteekent dat den taelschik betreft; op dat U Ed. Gestr. overweghe, oft zy zich dien aengaende met ons vergelijken konde”, HOOFT, Br. 3, 278 [1639])
• taalschikker (”De oorzaek, die dien Taelschikker (t.w. Moonen) bewoogen heeft, om dus te spellen, is” enz., POERAET, Spell. v. Moonen verd. 23)
• taalschikking (”Men stelde verscheide regels, daar men zich in 't dichten naar hadde te schikken: ontrent het stuk der taalschikkinge, de t' saamenvoeging der woorden en naamen” enz., BRANDT, Lev. v. Vondel 16)
• taalschrift, cahier waarin een leerling taaloefeningen en derg. maakt
• taalschuimer, iemand die de taal wil verbeteren (”Het zou wel wonder geweest zijn, zoo de zoogenaamde Taalschuimers, (altijd en overal, als de Latijnen zeggen, bipedum stupidissimi,) het ingedrongen lelijke en piepende niet niet voor het oorspronklijk … ontkenteniswoord verkoren hadden”, BILD., Versch. 3, 10)
• taalschuiming (”Eer de Taalschuiming recht ingang vond, en de Latinisten den ijzeren staf begonnen te zwaaien”, BILD., Versch. 3, 33)
• Taalslibbering (”Om dat gy de woorden en namen, door tijden en gevallen weet te buygen; de barbarische woorden, en taalslibberingen, te vermijden”, OUDAAN, Arnobius 77)
• taalsmederij (”Waarlijk onze Moonens c. s. haalden hunne taallessen niet uit het Grieksch …, ja, het ware beter geweest, hadden zy in hunne taalsmederyen daar het oog wat meer op gehouden”, BILD., N. Versch. 3, 141)
• taalsnuffelaar (”Dat een eerlyk man in veele gezelschappen geen tien woorden kan voortbrengen, zonder zig in zyn reede afgebroken en berispt te zien door den een of den anderen taalsnuffelaar, en te hooren, dat hy zig kwalyk uitdrukt”, V. EFFEN, Spect. 11, 198 [1734])
• taalsoort
• taalsprake, iemand die voor een ander in rechte spreekt, advokaat of procureur; verg. Taalman (KIL.: ”Causidicus”)
• taalspreken, zie boven de bet. 7) (Tael-spreken. Causam alterius agere siue defendere, patrocinari dictis”, KIL.)
• taalspreker, hetzelfde als sprake (”Luereers, suereers, lieghers, bedrieghers, tantreckers …, Aptekers, taelsprekers, rechtbrekers, penleckers enz. …: Hier machmen Luthers discipulen aen mercken”, in Leuv. Bijdr. 4, 212; ”Daernae spreckt de Taelspreker oft Advocaet” enz., Cost. v. Antw. 2, 136 [1582])
• taalstam, het geheel van zekere talen die met elkaar nauwer verwant zijn dan met andere, vergeleken bij een boom waarvan de afzonderlijke talen de ”takken” zijn (”Takken van den Duitschen en Noordschen taelstam”, L. TEN KATE, Aenl. 2, 25; ”Van den eersten dag, dat er spraak was van een vereenigd Nederland, en er dus een star van hoop voor onzen taalstam aan den hemel rees”, ROOSES, Schetsenb. 91; ”De acht genoemde taalstammen kan men als de historisch ontwikkelde tongvallen der Indogermaansche grondtaal beschouwen”, SIJMONS, in VERDAM, Gesch. d. Ned. T.³ 6)
• taalstatistiek
• taalstelsel (”Gij weet toch ook wel, dat ik het met mijne Bataafsche broeders wel meene; zonder dat zou ik mij zooveel moeite niet geven om onze twee talen (of liever taalstelsels) te hereenigen”, WILLEMS, Br. 168 [1839])
• taalstof (”Ons onderzoek dezer Taelstoffe”, L. TEN KATE, Aenl. 1, x)
• taalstrijd, strijd tot handhaving en zoo mogelijk uitbreiding eener taal (”Den taalstrijd hier en elders”, J. V. RIJSWIJCK Jr. 2, 174; ”Bibliographie van den Vlaamschen Taalstrijd”, Titel v. e. werk v. TH. COOPMAN en J. BROECKAERT; ”De ”Taalstrijd” —, de titel alleen bewijst de beperking waar ik tegen inga - weet en herhaalt met elkeen dat het doel der Vlaamsche Beweging de algeheele opbeuring van ons volk is … - doch hij tracht te rechtvaardigen wat hij overal rond zich bemerkt heeft: dat werkelijk, bijna heel de strijd opgaat in taalstrijd”, VERMEYLEN, Opst. 1, 59 volg.)
• taalstrijder (”Men is eerst en vooral ”taalstrijder”)”, VERMEYLEN, Opst., 1, 67), taalstronk (”Zijnde dit het oudste overblijfsel dat 'er van den Theutonischen tael-stronk bekent is”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 56; ”De reets verstorvene of nog in leven zijnde Duitsche Taelstronken”, 2, 14)
• taaltak, taal of groep van talen die met elkaar nauwer dan met andere verwant zijn, beschouwd als onderdeelen van een grooter geheel, en dus als takken van een stam (”Onze Duitsche en Noordsche Taeltakken”, L. TEN KATE, Aenl. 2, 26; ”Dat aan de twee gemelde hoofdklassen van volken … een groot gedeelte van Europa zijne bevolking, met derzelver twee voorname taaltakken, verschuldigd is”, YPEIJ, Gesch. d. Ned. Tale 1, 42; ”Te Brussel, waar de beide taaltakken elkander ontmoeten, is in de bovenstad alles Waalsch of neemt men ten minste het masker daarvan aan …; in de benedenstad alles Vlaamsch”, VEEGENS, Hist. Stud. 2, 258 [1884])
• taaltechniek (”Hoe meer zorg men besteedt aan de taaltechniek, hoe meer men afzonderlik spraakkunstonderwijs geeft”, KOOPMANS, in N. Taalg. 4, 244)
• taalteeken, 1°. teeken om taal schriftelijk aan te duiden (”Wel leer ik begrijpen, hoe onderling onmeetbaar taal en taalteeken zijn, maar ik vervolg den gang der menschelijke gedachte in het streven om bij toenadering een middenevenredige te vinden”, BEETS, Sparsa 39); 2°. voor: accentteeken (Friesch Placaatb. 2, VII)
• taaluiting (”Worden de taaluitingen niet uitsluitend als wetenschappelijke werktuigen gebezigd, dan” enz., Hand. 9de Philol.-congres 36)
• taaluur, lesuur, aan taal gewijd (”In het volgende taaluur … datgene schriftelijk weer te geven, waartoe het bezoek aan den schooltuin aanleiding gaf”, K. DE VRIES, aangeh. in Taal en Letteren 8, 299)
• Taalvaardig, vaardig met de taal (”Tael-vaerdigh. Facundus, disertus, eloquens, lingua promptus”, KIL.)
• taalverandering, 1°. verandering in taal in 't algemeen of in een bepaalde taal (”Voorts kan ik niet vermerken, dat in deze vier Eeuwen iet anders gewigtigs ten opzigte van de Taelverandering gebeurt is, ten zij men rekenen wil, het gene de Romeinsche tael op de Gallische en Brittonsche won”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 33; ”Hoe taalverwording nog iets anders is dan opzettelijke taalverandering”, DEN HERTOG, Onvrede 10); 2°. verandering van de wijze van zich uit te drukken (”De Inleiding, Samenhang, Voorstelling en de andere deelen eener Predikaetsië eveneens op te heffen; van Overgangen noch taelveranderingen te weeten, en alles, als een lesje, af te laeten rollen … past beter kinderen, dan Lettermannen”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 65)
• taalverbastering (”De onrustbarende taalverbastering, die we in de laatste veertig jaar met toenemende woede hebben zien heerschen”, DE BEER, in N. en Z. 20, 147)
• taalverbeteraar (”Totdat eindelijk de taalverbeteraars, Hooft, Vondel, en lateren, al die vreemde woordenkraam, zoo veel mogelijk, opruimden”, FOKKE, Verz. W. 10, 278)
• taalverbetering (zie een voorbeeld FOKKE, Verz. W. 10, 58)
• Taalverbond, in verschillende toepassingen: zie de aanhalingen (”Het Nederduitsch Taelverbond”, bij ROOSES, Schetsenb. 79; ”De voorgenomen algemeene vergadering van het Taalverbond te Antwerpen is in den steek gebleven”, WILLEMS, Br. 198 [1845]; ”Ontwerp voor de oprichting eener algemeene maetschappy van nederduitsche tael- en letterkunde in België, onder den titel van Vlaemsch Taelverbond”, Titel (a°. 1844) bij COOPMAN en BROECKAERT, Bibliogr. Vl. Taalstrijd 1, 303; ”Het Taelverbond. Tydschrift voor geschiedenis, tael-, oudheid- en letterkunde”, Titel, a°. 1845 volgg.; ”Om de losgereten vlechten Onverbreekbaar saâm te hechten, In 't ons heilig taalverbond!”, TER HAAR, L. Ged. 174)
• taalverdediging (”Van mijne Verhandeling zal UEd. alles behalve voldaan zijn. Zij is zoo maar slordig weg geschreven. … Maar mocht ik achterblijven met mijne taalverdediging?”, WILLEMS, Br. 3 [1819])
• taalveredeling (NASSAU, Mag. v. Ned. Taalk. 1, 254)
• taalvereenvoudiging (”Hoe wenschelijk men het moge achten, die kunst (t.w. die van spreken en schrijven) algemeen te maken, wie zal willen verdedigen, dat dit doel door eene kunstmatige taalvereenvoudiging zou mogen en kunnen bereikt worden?”, DEN HERTOG, Onvrede 16; ”De Z. A. Taalbond en De Taalvereenvoudiging”, Titel, a°. 1904)
• taalvereering (V. ACKERE, Winterbl. 184)
• taalvergelijking, vergelijking van verschillende talen, met name van verwante talen hoofdzakelijk met 't doel om de overeenkomsten daarin op te sporen en daaruit tot een gemeenschappelijken grondvorm te besluiten
• taalvermenging, in taalkundige geschriften sedert het midden der 19de eeuw dikwijls als vert. van hd. sprachmischung, vermenging der bestanddeelen en eigenaardigheden van verschillende talen (”Opzettelijke taalvermenging blijkt uit Maerlant's verklaring …: ”men moet om de rime soeken misselike tonghe in boeken: Duuts, Brabants, Vlaemsch, Zeeus” en zelfs ”Walsch, Latijn, Griex ende Hebreews”)”, TE WINKEL Ontwikkelingsg.² 1, 108)
• taalverminking (zie een voorbeeld bij taalbederf)
• taalverrijking (”Vlugtige woorden over Nederlandsche Taalzuivering en Taalverrijking”, Titel v. e. werk v. B. H. LULOFS)
• taalverschijnsel (”De zelfstandige beschouwingswijze der taalverschijnselen, die hem (Kern) onder de Indogermanisten van zijn tijd een eigenaardige plaats verzekert”, UHLENBECK, in Jaarb. Kon. Akad. 1917, 2, 37)
• taalverschil (”Zeg bij gelegenheid eens aan den heer V. K., dat hij wat te verre gegaan is in zijn artikel over de taalverschillen”, WILLEMS, Br. 177 [1841])
• taalverspreiding (”De Volk- en Tael-verspreiding over Europa”, L. TEN KATE, Aenl. 1, IV)
• taalvervalsching (”Taalvervalsching en Spelling”, BEETS, Sparsa 29; Titel)
• taalverwant (”We (hebben) ons van de Verouderde, en Hedendaegsche voornaemste Taelverwanten bedient, om onze eigene Spraekkunde Licht en Vastigheid by te zetten”, L. TEN KATE, Aenl. 1, XII; ”Woorden onzer voornaemste Taelverwanten …, namelijk M-Gottische, Frank-THeutsche, Angel-Saxische, Hoog-Duitsche, Yslandsche, enz:”, 1, xv)
• taalverwantschap
• taalvijand (”Dat de regeering van Brussel en die van Antwerpen zich voor de spelling van Des Roches verklaren, moet aan het intrigueeren van onze taalvijanden toegeschreven worden”, WILLEMS, Br. 172 [1840])
• taalvitten (”Dat zy (Tacitus, Plinius, Caesar e. a.) dikwerf zoo sterk overhellen tot het Taalvitten, dat ze daar door niet zelden meer verwarring, dan ontdekking der waarheid, veroorzaaken”, BERKHEY, N.H. 3, 404 [1773])
• taalvitter (”Latende zich zeer weinig daar aan gelegen zyn, wat ook andere neuswyzen, en Taal-vitters, van zyn gemengeld Maleitsch … zouden mogen zeggen”, VALENTIJN, O.-I. III, 1, 37 a [1726]; zie ook BERKHEY, Dichtm. Redenv. 80)
• taalvitterij (”Ter voorkominge van een onderwerp van taalvittery voor de Nakomelingen”, BERKHEY, N.H. 3, 991 [1773])
• Taalvloed, door HOOFT gevormd voor: vloeiend spreken (”Hy (heeft) hen, die toeliepen …, aangesprooken: zynde sierlyk genoegh in Griekschen taalvloedt”, Tac. 379; lat.: satis decorus … Graeca facundia)
• taalvloeiend, wellicht in navolging van het vorige woord gevormd, vloeiend sprekende, en: in overeenstemming met een vloeiende spraak (”Wien een reden houdende de redeninge fraeytjens en rijcklijck afgaet …, die wordt Spraeckrijck … genoemt, die de uytspreeckbare dingen in een redeneeringe lieflick (genoeghlijck) en met een lichtigheydt uytspreeckt, Tael-vloeyend (lieftaeligh) … geacht” (lat. facundus), COMENIUS, Deure d. Taalen 232 [1666]; ”Ik verwondere my …, waerom men Hem onder andere de Ae zoo zeer beknibbele, die (door) my voor zulk eene kittelige en taelvloeyende zoetheit gehouden wordt, dat” enz., POERAET, Spell. v. Moonen verd. 5)
• taalvoerder, 1°. spreker (”Die gave is al te overheerlijk, dan dat de beste Taelvoerder hare regte verdienste in hare nette mate zal kunnen afschilderen”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 7); 2°. iemand die voor een ander spreekt, tolk of advokaat (”Tael voerder. Interpres: & Causidicus”, KIL.)
• taalvoering, het spreken (”Zou men de Taelvoering of 't Vermogen van die niet onwaerdeerlijk agten en noemen?”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 9)
• taalvorm, 1°. in de taalkunde een benaming voor de bestanddeelen van een bepaalde taal, de woordvormen en wijzen van uitdrukking die tezamen die taal vormen (”Studie van spelling en taalvormen”, BEETS, Sparsa 42; ”Naarmate de cultuurstand van een volk rijst, en die rijzing zich in volmaking zijner taalvormen openbaart”, DEN HERTOG, Onvrede 18; ”Het zoogenaamd doode en conventioneele der Romaansche taalvormen”, KLUYVER, in N. Taalg. 3, 114; ”Een reeks van opstellen, waarin hij grootendeels Nederlandsche woorden en taalvormen had behandeld”, UHLENBECK, in Jaarb. Kon. Akad. 1917, 2, 25; ”Een goedbedoelde of hypercorrecte taalvorm”, KLOEKE, in Tijdschr. 43, 161); 2°. wijze van zich in taal uit te drukken (”Daar hij op eens, zonder overgang, uit den lossen zeemanstoon moest vervallen in de meer fijne taalvormen, waarin hij wel voelde, dat hij de beschaafde burgerdochter zou moeten aanspreken”, MULDER, J.F. 1, 51 [1857]; ”Het waren de dingen der natuur zelf … of het waren een Dionysisch levensdronkene, een faun, een satyr, die hier (in Gorter's ”Verzen”) in zeer weinig conventioneele taalvormen hun leed en vreugd … uitstamelden”, F. COENEN, in Gr. Nederl. 1927, 2, 417); 3°. in de verbinding inwendige taalvorm, waartegenover soms uitwendige taalvorm wordt gesteld, als vert. van hd. innere (en äussere) sprachform, een door W. VON HUMBOLDT ingevoerde term voor een algemeene wijze van gedachtenformuleering, een begrip dat later herhaaldelijk gewijzigd is (zie b.v. BOUMAN, in N. Taalg. 22, 24 volgg.)
• taalvormend (”De analogie is de groote taalvormende faktor”, SCHRIJNEN, Handl. 145)
• taalvorming (zie een voorbeeld bij Taalgroei)
• taalvraag (”Eén der gewichtigste vereischten is zeker de ontwikkeling (van het vlaamsche volk) door zijn eigen taal, beeld van zijn eigen aard. Vandaar het groot gewicht der taalvraag”, VERMEYLEN, Opst. 1, 57)
• Taalvraagstuk (DEN HERTOG, Onvrede 18)
• taalvrouw, vrouwelijke advokaat (”Wel aen schoon uyt-ghelesen, Om by den Heer ons tael-Vrouwe te wesen: Ghehinght ons u bermhertigh oogen … te tooghen”, DE HARDUYN, Godd. Lofz. 45; Ouer-settinghe van Salue Regina)
• taalwaarnemer (”De taalwaarnemer mag ook architekt zijn”, PH. J. SIMONS, in N. Taalg. 18, 282)
• taalwaarneming
• taalwarrel (”Een drukke taalwarrel ging om: de tantes spraken Duitsch en schreeuwden, om zich te doen verstaan, iets over de kalmte van de zee aan de arme ooren der … gravin”, COUPERUS, Maj. 2, 21)
• taalwereld (”Onvrede in Taal- en Letterwereld”, Titel v. e. voordracht v. C. H. DEN HERTOG in Hand. Mij d. Ned. Lett. 1896—'97)
• taalwerk, 1°. gebruik van taal, en: taalbeoefening (”Te willen dat het Latijnsche Re, bij omkeering in er, en bij voorwerping van een H, in Her verwisselt zij geweest, is onderstellen, 't gene niet alleen gants onzeker is, maer ook oneigen aen ons Taelwerk”, L. TEN KATE, Aenl. 2, 58; zie ook een voorbeeld bij taalgezind); 2°. het schriftelijk werk dat een leerling of een examinandus maakt op het gebied van taal (”Taalwerk zonder Buigingsoefeningen, voor de hoogste klasse der Volksschool … door B. J. Douwes”, Titel)
• taalwet; 1°. regel die in een taal geldt (”Het vergelijken van de Staet- en Tael-wetten heeft mij … aengewezen, datze, alhoewel het gezach van de Rede in elks grondlegging moet erkent worden, egter als een Gemeente-Regt zijn geworden, wanneer de Gewoonte en 't agtbaere Gebruik, die de Wetten uitmaken, hare wortels al sedert vele eeuwen geschoten hebben. Hier uit is ligtelijk op te maken, dat men, nu van agtere komende, de Taelwetten moet vinden en niet maken”, L. TEN KATE, Aenl. 1, 13; ”Onze gehoorzaamheid aan taalwetten, waarvan zij (dichters) zich zoo dikwijls ontslaan, is een band, die meermalen evenzeer knelt als de maat hunner verzen”, GEEL 268 [1840]; ”Stellig is het nooit de bedoeling des hoogleeraars (t.w. die van Siegenbeek) geweest, zijne spelling als spelwet, en veel minder als taalwet te doen eeren”, BEETS, Sparsa 43); 2°. wet op het gebruik van een taal of talen in zeker land (”Onze wetgeving maakte de wet van 1873. … Hadde men ze slechts eerlijk toegepast! Maar haar was het lot beschoren sedert door al onze taalwetten ondergaan: zij werd geschonden in de letter en naar den geest”, J. V. RIJSWIJCK Jr. 2, 21)
• taalwijziging (”De direkte oorzaak … der gelijkmatigheden in de taalwijziging, welke wij klankwetten noemen”, SCHRIJNEN, Handl. 136)
• taalwoestheid (”Op dat 'er niet begaen en worden Ontaligheden (tael-woestheydt) of Ondege woordtvoegingen (wanspraecke) nae de tael-eygenschap van eenigerhand Sprake” (lat. Barbarismi), COMENIUS, Deure d. Taalen 224 [1666])
• taalworm (”Bedorven lezingen, die door nog onverstandiger uitleggingen van 'tgeen deze taalwormen niet verstonden nog rijklijk verslimmerd werden”, BILD., N. Versch. 4, 120)
• taalwortel (”Uit die woordvormen … trekt men de eenvoudigste bestanddeelen, die een zeker aantal woorden met elkaar gemeen hebben, d.w.z. uit die woorden trekt men de taalwortels”, TE WINKEL, in N. en Z. 16, 506)
• taalwurmer (”De Taalwurmers hebben door hun willekeurigheden de netheid van denken verstoord”, BILD., Spraakl. 309)
• taalzifter (”De wijze, waarop het boekske is ingebonden, toont dat de leden van het dichtgenootschap het als een sieraad hunner boekerij beschouwden, niet om de dichterlijke waarde der vertaling, die in 't oog van taalzifters als zij niet groot kon zijn, maar” enz., VEEGENS, Hist. Stud. 2, 103 [1863])
• taalzifterij
• taalzuiveraar (”De Taelzuiveraers (Critici) die … om eene letter … zouden doodt blyven”, POERAET, Spell. v. Moonen verd. 5; ”Dat gy met plotseling te vallen op de Taalzuiveraars en Meesters Woordemakers een algemeene en onuitwisselyke spyt in dat Volkje hebt verwekt”, V. EFFEN, Spect. 4, 41 [1732]; ”De spitsvoudige Nederlandsche taalzuiveraar heeft (het woord benutten) … als een germanisme gebrandmerkt”, FRANKEN, in N. en Z. 9, 347; zie ook een voorbeeld DE VREESE, Gallicismen XXXVIII)
• taalzuiveren (”Een Aristarchus is, in onze eenvoudige Christentaal, zo veel te zeggen, als iemand, die met de Vaerzen der Dichters leeft, als onze Teekenmeester pleeg te doen, wanneer wy een schetsje van een bloem … maakten; en schynt byzonder bedreeven in het geen men taalzuiveren heet”, WOLFF en DEKEN, Leev. 3, 243 [1784])
• taalzuivering (”De Datheensche psalmberijming en dergelijke barbaarschhede meer hebbe, gelukkigerwijze, reeds lang plaats gemaakt voor eene gewenschte taal-zuivering”, Geld. Volksalm. 1844, 154; ”Proeve van Middelnederlandsche Taalzuivering”, Titel v. e. werk v. M. DE VRIES; ”De organen, die taalzuivering in hun program hebben opgenomen”, FRANKEN, in N. en Z. 9, 347; ”Gallicismen in het Zuidnederlandsch. Proeve van Taalzuivering”, Titel v. e. werk v. W. L. DE VREESE; zie ook een voorbeeld bij taalverrijking)
• taalzwier (”De taalzwier bied welspreekendheid de hand”, V. D. WILP, Ged. 204); enz.
• — Als tweede lid. Bastaardtaal, beestentaal, bijtaal, bijbeltaal, bloementaal, boekentaal, boeventaal, bordeeltaal, brabbeltaal, christentaal, dieventaal, dingtaal, dronkemanstaal, engelentaal, gauwdieventaal, gebarentaal, gijlerstaal (gielerstaal), grondtaal, haaltaal, herderstaal, hoftaal, hoofdtaal, jagerstaal, Kanaänstaal, kanseltaal, kanselarijtaal, karnemelkstaal, keukentaal, kindertaal, kleutertaal, koopmanstaal, krijgsmanstaal, kwataal, land(s)taal, lastertaal, leugentaal, lippentaal, loftaal, logentaal, mannentaal, menschentaal, modetaal, moedertaal, orakeltaal, priestertaal, rechtstaal, regeeringstaal, salontaal, schooierstaal, schooltaal, schrijftaal, schuimtaal, soldatentaal, spreektaal, stadhuistaal, stadstaal, stamtaal, straattaal, streektaal, studententaal, tooneeltaal, vaktaal, verkeerstaal, vingertaal, vleitaal, voertaal, vogeltaal, volkstaal, waaiertaal, wartaal, wereldtaal, zeemanstaal, zigeunertaal, zustertaal (zie die woorden of het eerste lid).
• — Verder: Cultuurtaal, 1°. taal der beschaafden (”Het gevoel is in de kultuur-taal sterk op den achtergrond gedrongen. De gevoelsnuancen der woorden zijn dan ook in de beschaafdentaal niet half zoo levendig als in de dialekten”, V. GINNEKEN, in N. Taalg. 4, 254); 2°. een bepaalde taal waarin een hoogere cultuur zich uit, taal van een beschaafd volk (”De grootere rijkdom dier ”cultuurtalen” bestaat … niet alleen … in het aantal woorden …, maar veeleer in … den grooteren, rijkeren inhoud van elk woord”, J. W. MULLER, in Taal en Letteren 9, 210)
• dierentaal
• dochtertaal, min juiste maar zeer gebruikelijke benaming voor een taal die, met andere, een jongere vorm is van een oudere, een zgn. ”moedertaal” (”Evenals wij de Indogermaansche grondtaal moeten opdiepen uit de vergelijkende studie van de afzonderlijke dochtertalen”, VERDAM-STOETT, Gesch. d. Ned. Taal? 26)
• gebedstaal (”Hij was gekomen om te bidden, maar hij kan geen gebedstaal vinden, slechts deze woorden zeggen: O God, wees mij zondaar genadig!”, BEETS, St. Uren 2, 442 [1849]
• geluidtaal (”Dat de beschaving de geluidtaal heeft aangekweekt en verfijnd, de teekentaal der lichaamsbeweging daartegen zoo veel mogelijk onderdrukt en doen inkrimpen”, BILD., Spraakl. 3)
• gevoelstaal (”Deze verstandelijke taal verschilt hemelsbreed van de gevoelstaal, die het natuurlijk teeken is der zinnelijke gewaarwordingen, en derhalve gemeen is aan menschen en dieren”, POTTERS, Catech. 1, 259)
• groeptaal (”Een Nederlandsch dialect is een groeptaal, niet al te zeer afwijkend van het algemeene Nederlandsch, en als moedertaal gesproken door een Nederlandsche bevolking die op een scherper of vager omlijnd gedeelte van den aardbodem te zamen woont”, V. GINNEKEN, Handb. 1, 13)
• hulptaal (”Het Esperanto, een kunstmatige hulptaal naast de bestaande talen”)
• kringtaal, hetzelfde als groeptaal
• kunsttaal, 1°. zie Dl. VIII, 565; 2°. kunstmatige taal (”Het Kawi, dat werkelijk een oudere vorm van het Javaansch bleek te zijn en nu voortaan door niemand meer voor een kunsttaal mocht worden gehouden”, UHLENBECK, in Jaarb. Kon. Akad. 1917, 2, 37)
• leestaal (”Spreek- en Lees-tael”, L. TEN KATE, Aenl. 2, 74)
• mengtaal, mengeltaal, in taalkundige geschriften van de 19de en 20ste eeuw gewoonlijk een vert. van hd. mischsprache (”Van mengtalen spreekt men dan, wanneer twee talen zoo zijn samengegroeid, dat men niet kan uitmaken, welke taal de bovenhand heeft”, SCHRIJNEN, Handl. 58); ”Die ”overgangs”- en ”mengtalen” van personen met tweeslachtige, gemengde of halve cultuur”, KLOEKE, in Tijdschr. 43, 185; ”Dat 'er buyten die (t.w. de eigenlijke maleische taal) nog wel een bastaard en Mengel-Taal gesproken word”, VALENTIJN, O.-I. II, 1, 245 a [1724])
• omgangstaal (zie Dl. X, 226, en nog: ”Onze meer beschaafde algemeene omgangstalen”, V. GINNEKEN, in N. Taalg. 4, 252)
• oogentaal
• overgangstaal (zie een voorbeeld bij mengtaal)
• paradijstaal (”Volgens Becanus is het Nederlandsch de paradijstaal geweest”)
• postzegeltaal, het kenbaar maken van zijn bedoelingen door verschillende manieren waarop men postzegels op een brief plakt
• schrifttaal (”Het gene ter beschaving der schrifttaal … niet weinig toebragt, was, dat reeds in het midden der dertiende eeuw, … de openbare landsbesluiten … in het nederlandsch begonnen gesteld te worden”, YPEIJ, Gesch. d. Ned. Tale 1, 313; ”Volksuitdrukkingen …, die om hunne juistheid, schilderachtigheid of oudheid verdienen in de schrifttaal opgenomen en bewaard te blijven”, bij WINKLER, Oud Nederl. 37)
• snabbeltaal, woorden die snabbelende, d. i. haastig en onduidelijk, gezegd worden (DE BO [1873])
• spraaktaal (”Tot haer ghemeyne spraeck-tael gebruyckten sy niet als Frans”, Holl. Merc. 1654, 26 a [1659])
• teekentaal, het kenbaar maken van gedachten en gevoelens door middel van teekens (”Deze teekentaal van den hond, door middel van de afwisselende zamentrekking zijner verschillende staartspieren, is ons allen gemeenzaam”, HARTING, in Alb. d. Nat. 1856, 1, 319 [1856]; zie ook een voorbeeld bij geluidtaal); enz.
• — Het eerste lid noemt de personen tot wier kring de taal, in de samenst. aangegeven, behoort. Afzetterstaal, bij WINKLER, Dialecticon 2, 410, als een benaming voor Bargoensch
• beschaafdentaal (zie een voorbeeld boven bij cultuurtaal)
• boerentaal, diamantslijperstaal, dichtertaal, doofstommentaal
• groote-menschentaal: tegenover kindertaal
• hoerentaal, Jodentaal, jongenstaal, katholiekentaal
• landlooperstaal, bij WINKLER, Dialecticon 2, 410, als een benaming voor Bargoensch
• matrozentaal, meisjestaal, mijnwerkersprotestantentaal, schooljongenstaal (zie een voorbeeld Tijdschr. 43, 161), schoolmeisjestaal, smidstaal, timmermanstaal, visscherstaal, vrouwentaal; enz. Zie nog verschillende in V. GINNEKEN, Handb. 2.
• Buurtalig (zie Dl. III, 1936)
• ééntalig, tweetalig (enz.), 1°. één, twee (enz.) talen sprekende en verstaande (”De lieden van den beschaafden stand (in Vlaanderen en Brabant) … waren allen tweetalig (bilingues). Zij spraken Fransch, als de taal der beschaving en goede opvoeding, onderling, en Nederlandsch tot hunne dienstboden en boeren”, HALBERTSMA, Aant. op MAERL., Spieg. Hist. IV, 68; ”De meeste Belgen zijn ééntalig, kennen alleen Vlaamsch of Fransch (Waalsch); vooral in de steden, in de eerste plaats Brussel, treft men veel tweetaligen aan”); 2°. van geschriften: in één, twee (enz.) talen geschreven; vandaar: ééntaligheid, tweetaligheid (enz.)
• kwaadtalig (Dl. VIII, 647)
• lieftalig (zie een voorbeeld boven bij taalvloeiend).

Aanvulling bij TAALI

• Samenst. Taalbarrière.
• Taalbarrière, barrière in fig. zin die gevormd wordt door het verschil in taal tussen aangrenzende landen of tussen sociale groepen, v. dale [1976].
• — Dat er een taalbarrière bestaat, die een belangrijke belemmering vormt voor kinderen uit lagere beroepsmilieus bij doorstroming van lager onderwijs naar middelbaar onderwijs, O.K.W. Med. 29, 94 c [1965].
• In de veelal zeer luxe Orbis-gelegenheden bestaat nauwelijks een taal-barrière, Volkskrant 29 Febr. 1968, 37 g.
• Taalbeheersching.
• Taalbeheersing, het beheersen van de of een taal, v. dale [1976].
• — Taalbeheersing. Mondeling is deze van belang voor de omgang met mensen. Schriftelijk voor het opstellen van rapporten, het duidelijk formuleren van ideeën en richtlijnen, slikboer, Bedrijfsorg. 131 [1946].
• Bij de beoordeling van de taalbeheersing van onze jongeren speelt het generatieverschil en het verschil in taalnormen bij ouderen en jongeren een grote rol, O. Taal 36, 10 b [1967].
• Op het gebied van de taalbeheersing wordt de invloed van tekstpresentatie op tekstbegrip onderzocht naast onderzoekingen naar luistervaardigheid en schrijfvaardigheid, Uitleg 475, 28 b [1976].
• In de verb. actieve, passieve, mondelinge, schriftelijke taalbeheersching.
• Dat men van het onderwijs verwachten mag, behalve de overdracht van een aantal cultuurfactoren, ook een redelijke actieve en passieve, mondelinge en schriftelijke taalbeheersing, O.K.W. Med. 25, 168 c [1961].
• Evenals in voorgaande jaren, organiseert het Centraal Comité voor Voordracht en Publikatie in de maanden februari en maart cursussen mondelinge taalbeheersing voor docenten en tweede- en ouderejaarsstudenten, Acta et Agenda 6, 365 b [1974].
• Taalbewustzijn, bewustzijn van wezen, waarde en werking van de (eigen) taal.
• v. dale [1976].
• — Verkeerde spraakkunstige vormen, onhandig gesmede woorden enz. en welke ontsiersels niet al meer, komen ongemerkt in zwang en bederven het taalbewustzijn der natie, M. DE VRIES in Dl. I, LXXXI [1882].
• Wanneer door de grote differentiatie der varianten een phoneem voor ons taalbewustzijn gaat uiteenvallen, streeft dan misschien de taal er naar om aan de varianten de differentiërende functie te geven, karakteristiek voor phonemen? v. wijk, Phonologie 76 [1939].
• Zelfs nu de talen tot volledige zelfstandigheid zijn gekomen, functionneert de oude moedertaal onzer cultuur (het Latijn), zij het vaak maar half bewust, nog menigmaal als een scheppende en regulerende factor op de achtergrond van ons taalbewustzijn, HEEROMA, Taalnat. en Taalcult. 25 [1949].
• Taaldocent.
• Dit jaar zal een reeks van zeventien zittingen in België, West-Duitsland en Nederland worden bezocht door vertalers, tolken, documentalisten, taaldocenten, chemici, economen, journalisten en andere belangstellenden in deze moderne ontwikkeling van praktijkdiscussies, O.K.W. Med. 26, 366 c [1962].
• Taalgevoeligheid, gevoeligheid voor de nuances, de uitdrukkingsmogelijkheden van (zijn) taal.
• v. dale [1976].
• — Alleraardigste brieven kon zij schrijven als zij wilde, wat ver gezocht misschien, wat erg druk en grillig, maar geestig wel, en van een niet alledaagse taalgevoeligheid, vestdijk, Iv. Wachters 49 [1951].
• Taallaboratorium (talenlaboratorium), samenstel van technische installaties zooals taperecorders ten behoeve van het onderricht in en het onderzoek van talen.
• v. dale [1976].
• — De minister (heeft) aan een klein aantal scholen subsidie verleend voor de inrichting van een talenlaboratorium, O.K.W. Med. 26, 442 a [1962].
• Dr. B.C. Damsteegt, directeur van het talenlaboratorium, deelde mee dat het instituut de beschikking heeft over twee practicumzalen, waarin met behulp van bandrecorders maximaal 30 studenten per college-uur bij hun talenstudie worden begeleid, Uitleg 153, 3 a [1969].
• Taallandschap, wijze waarop taalvarianten of talen over een gebied verspreid zijn.
• Wie het Overijselse taallandschap wil begrijpen, moet … letten op het verloop van rivieren, beken en weteringen, op de ligging der venen, HEEROMA in Overijssel 1947, 40.
• Door evenwel een … vlakke kleur te kiezen voor de weergave, suggereren we licht voor dit taallandschap … een tamelijk grote frequentie van deze vormen in verhouding tot die van de overige benamingen, v. vessem, Oostgerei 18 [1956].
• Talenpracticum.
• Talenprakticum, apparatuur voor audiovisueel vreemde-talen-onderwijs, broersma, Raap [1970].
• Talenpracticum, inrichting voor praktisch onderwijs in vreemde talen met behulp van bandopnemers, v. dale [1976].
• — Staatsecretaris Stubenrouch heeft zich doen vertegenwoordigen door: dr. H.A. Gribnau, inspecteur van het v.h.m.o., bij de ingebruikname van het talenpracticum van de Vereniging `Kennemer Scholengemeenschap' zaterdag 14 april jl. te Bloemendaal, O.K.W. Med. 26, 162 a [1962].
• Een onderzoek naar de waarde van het talenpracticum voor het Nederlands, O. Taal 36, 12 b [1967].
• Taalprobleem, probleem omtrent (een) taal of omtrent taalgebruik.
• v. dale [1976].
• — De studie van de Oostnederlandse taalproblemen krijgt … een dubbele betekenis: in de eerste plaats dient zij om het eigen karakter van de Oostnederlandse taal te herkennen en af te grenzen tegenover Hollands ter ener en Nederduits ter anderer zijde, in de tweede plaats geeft zij ons een sleutel tot het verstaan van de Nederlandse taalgeschiedenis in het algemeen, HEEROMA, Oostned. Taalproblemen 2 [1951].
• Ieder heeft in zijn dagelijkse werk met taalproblemen te maken; er is tenminste één … instelling in ons land die bereid is uw vragen op taalgebied te beantwoorden …. De taalgebruiker zal zo inlichtingen kunnen krijgen over spraakkunstige verschijnselen, over maatschappelijke aspecten van het taalgebruik, over nieuwe en vreemde woorden, O. Taal 36, 12 a [1967].
• Taalstructuur.
• 1°. Wijze waarop taaluitingen, taalgebruik, taalkunstwerken worden gestructureerd.
• v. dale [1976].
• — Het vervaardigen eener redekunstig-harmonische taalstructuur, v. eeden, Stud. 3, 10 [1897].
• Naast de gespannen lyrische dictie breekt zich een eenvoudiger vers baan, dat zich in taalstructuur en woordgebruik nauw aansluit bij de natuurlijke vormen van het gesproken Nederlandsch, V. ES in Gesch. Letterk. d. Ned. 4, 9 [1948].
• 2°. Wijze waarop een taal (grammaticaal) gestructureerd is.
• Al deze taalstammen hebben elk een eigen woordenschat en een telkens weer andere grammatische en syntactische taalstructuur, Kath. Encyclop. 22, 398 [1938].
• Taaltuin, taal vergeleken met een tuin, waarbij gedacht wordt aan een verscheidenheid van planten bij den rijkdom van de taal en aan onkruid bij de uitdrukkingen die haar ontsieren. Meermaals als titel van taalkundige werken of van bijdragen over taal in kranten e.d.
• Onze Taaltuin. Maandblad voor de wetenschap der taal als volksuiting, nationale cultuurschat en instrument voor schoone kunst, titel [1932].
• Germanismen zijn niet enkel een onkruid in onze vaderlandse `taaltuin'; het zijn woekerplanten die alles dreigen te verstikken, gerl. royen, Taalpanopt. 429 [1948].
• Ik hoop dat m'n goeie vriend Moeyaert die z'n taaltuintjes ik altijd zo graag lees, het me niet kwalijk neemt als ik als een ongevaarlijke mededinger voor één keer 's zo'n klein brokje uit de taalschatkamer te voorschijn haal, Ons Erfdeel 10, 2, 137 [1966].
• Taalvaardigheid.
• Taalvaardigheid, vaardigheid in het taalgebruik, taalbeheersing, v. dale [1976].
• — Bij de opleiding van leraren in de opvoedkunde dienen de vraagstukken die betrekking hebben op het belang van de taalvaardigheid in de pedagogisch-didactische situatie, te worden behandeld, O. Taal 36, 14 a [1967].
• Een voorbeeld van onderzoek naar taalvaardigheid is een vergelijking van de uitspreek-basis van het Frans met die van het Nederlands, Uitleg 475, 28 c [1976].
• Taalvariant, variant van een uitdrukking, een uitdrukkingswijze in een taal.
• Aant. v. A. V. DAM [c. 1960].
• Taalverkeer, verkeer, communicatie door middel van taal.
• Met grote zorg moeten allen die geacht kunnen worden van enige invloed te zijn op het openbare taalverkeer, het goede voorbeeld geven: de overheid …, de radio en de televisie, O. Taal 36, 11 b [1967].
• Taalverzorging, zorg voor een correct en helder taalgebruik.
• Mogelijkheden en moeilijkheden van taalverzorging, titel v.e. werk v. J. VEERING [1966].
• Jammer genoeg denken nog te velen dat het taalonderwijs ophoudt na de laatste schoolklas. Maar juist ná de school zal taalverzorging de aandacht moeten behouden en geïntegreerd worden in onze ontwikkeling en groei, O. Taal 36, 14 a [1967].
• Taalvirtuoos.
• Taalvirtuoos, virtuoos in het hanteren van de taal, v. dale [1976].
• — Men noemt Couperus een taal-virtuoos en daarin heeft men groot gelijk, Gids 1906, 1, 416.
• Tussen de beide geestdriftige dichters, de vurige propagandisten voor hun geloof, de uitbundige taalvirtuosen bestaat … een onmiskenbare verwantschap, DE VOOYS in Gesch. Letterk. d. Ned. 7, 335 [1948].
• Hendrik de Vries, de zoon van de filoloog Dr. Wobbe de Vries, is een eksperimentator met de taal en een taalvirtuoos, Ons Erfdeel 10, 2, 151 b [1966].

© 2007 INL. Artikel geschreven in 1928.

taal s.nw. 1. Aangebore vermoë van die mens om 'n verskeidenheid tekens en reëls tot betekenisdraende elemente te kombineer om sodoende gedagtes te uiter en te kommunikeer. 2. Spesifieke wyse waarop betekenisdraende elemente gerangskik word, of styl. 3. Kenmerkende spraak van 'n bepaalde gemeenskap, groep of volk. 4. Kommunikasiemiddel van 'n bepaalde dierespesie. 5. Middel of simbool, anders as taal (TAAL 1), om gedagtes of gevoelens mee uit te druk. Uit Ndl. taal (al Mnl. in bet. 1 - 3, 1556 in bet. 4, 1786 in bet. 5). Vanuit Afr. in S.A.Eng. (1888 in bet. 3), ook in verskeie samestellings, o.a. taalbond (1892), taalbeweging (1970), taalmonument (1971), taaltoets (1972), taalfees (1975), taalstryd (1975) en taalstryder (1980), en as tweede lid in moedertaal (1957).

taaladvies.net
Taaladvies
Een antwoord op vele concrete vragen over taal en spelling

Hoofdrubriek

• » conventies (115)
• » grammatica (354)
• » informatieve vragen (9)
• » spelling (502)
• » tekst en conversatie (28)
• » uitspraak (51)
• » woordgebruik (1017)

Subrubriek

• » aaneen, met woordteken of los (156)
• » aardrijkskundige namen (55)
• » afkortingen (59)
• » brief en e-mail (38)
• » cijfers en getallen (55)
• » d, t, dt (12)
• » Engelse werkwoorden (10)
• » functie- en beroepsnamen (52)
• » hoofdletter of kleine letter (101)
• » klemtoon en intonatie (27)
• » klinkers (51)
• » lay-out (11)
• » medeklinkers (57)
• » merknamen (13)
• » namen van instellingen en organisaties (27)
• » naslagwerken en bronnen (2)
• » officiële termen (17)
• » persoonsnamen (96)
• » stijl en formulering (137)
• » symbolen (18)
• » tekststructuur (9)
• » tijdsaanduidingen (43)
• » titulatuur (12)
• » tussenklanken -s, -e, -en (19)
• » tweeklanken (10)
• » uitdrukkingen en vaste verbindingen (278)
• » verwijs- en verbindingswoorden (112)
• » vreemde woorden (120)
• » wetgeving en normen (6)
• » woordafbreking (24)

Leesteken

• » aanhalingstekens (7)
• » beletselteken (2)
• » dubbele punt (1)
• » gedachtestreepje (1)
• » haakjes (3)
• » komma (22)
• » punt (9)
• » puntkomma (2)
• » schuine streep (2)
• » uitroepteken (2)
• » vraagteken (2)
• » weglatingsteken (3)

Woord of woordcombinatie

• » betekenis (346)
• » correctheid (1032)
• » gepastheid en aantrekkelijkheid (77)
• » herkomst (59)
• » woordgeslacht (41)

Woordgroep of zin

• » enkelvoud of meervoud (70)
• » nevenschikking (10)
• » nevenschikking en onderschikking (43)
• » ontkenning (18)
• » samentrekking (20)
• » woordvolgorde (38)
• » zinsontleding (23)

Woordsoort

• » bijvoeglijk naamwoord (260)
• » bijwoord (152)
• » lidwoord (45)
• » telwoord (43)
• » tussenwerpsel (6)
• » voegwoord (66)
• » voornaamwoord (130)
• » voorzetsel (161)
• » werkwoord (372)
• » zelfstandig naamwoord (555)

Woordteken

• » accenttekens (6)
• » afkortingspunt (9)
• » apostrof (25)
• » klemtoonteken (7)
• » koppelteken (53)
• » trema (9)

Woordvorm

• » afleiding (174)
• » meervoud (97)
• » naamvalsvormen (30)
• » samenstelling (334)
• » trappen van vergelijking (41)
• » verbuiging (54)
• » verkleinwoord (18)
• » vervoeging (95)

taaljournalist.nl
Gaston Dorren - taaljournalist

Lingua - Sprachen

taalpost.nl
Taalpost

Taalpost is een gratis e-mailnieuwsbrief die taalliefhebbers snel en goed informeert over de taalactualiteit.

Als abonnee ontvangt u Taalpost driemaal per week. Taalpost hanteert een vaste succesformule: kort en krachtig, actueel en afwisselend.

Ieder nummer begint met het belangrijkste taalnieuws. Dan volgen twee rubrieken met onderwerpen over taal: websites, weetjes, wedstrijden, oproepen, filmpjes, tv-programma's, uitglijders, enzovoort. En elke maandag bevat Taalpost een taaltip, waarin de Taaladviesdienst een taalkwestie bespreekt. Taalpost zoekt altijd het evenwicht tussen ernst en luim, tussen vroeger en nu, en tussen het Nederlandse taalgebied en de rest van de wereld.

De redactie van Taalpost bestaat uit Erik Dams en Marc van Oostendorp.

Archief

Let op: de informatie in de afleveringen wordt niet geactualiseerd; er kunnen dus verouderde oproepen en verlopen weblinks in staan.

2015

• 26 januari (pdf)
• 23 januari (pdf)
• 21 januari (pdf)
• 19 januari (pdf)
• 16 januari (pdf)
• 14 januari (pdf)
• 12 januari (pdf)
• 9 januari (pdf)
• 7 januari (pdf)
• 5 januari (pdf)

• 2014: December - Januari
• 2013: December - Januari
• 2012: December - Januari
• 2011: December - Januari

tlpst.nl
Taalpost

TLPST is een gratis e-mailnieuwsbrief over taal, speciaal voor scholieren. Taalpost is een initiatief van Onze Taal.

TLPST verschijnt een keer per maand. Iedere aflevering bevat minstens vier items. Dat kunnen nieuwsberichten zijn, maar ook signalementen van leuke taalfilmpjes of van interessante websites over taal.

De eerste twee jaargangen van TLPST zijn mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van de Vrienden van Onze Taal.

Archief

Elke verzonden aflevering van TLPST wordt hier gearchiveerd. Let op: de informatie in de afleveringen wordt niet geactualiseerd; er kunnen dus verouderde oproepen en verlopen weblinks in staan.

2015

• TLPST 042 - september
• TLPST 041 - juni
• TLPST 040 - mei
• TLPST 039 - april
• TLPST 038 - maart
• TLPST 037 - februari
• TLPST 036 - januari

2014

• TLPST 035 - december
• TLPST 034 - november
• TLPST 033 - oktober
• TLPST 032 - september
• TLPST 031 - juni
• TLPST 030 - mei
• TLPST 029 - april
• TLPST 028 - maart
• TLPST 027 - februari
• TLPST 026 - januari

2013

• TLPST 025 - december
• TLPST 024 - november
• TLPST 023 - oktober TLPST 022 - juni
• TLPST 021 - mei
• TLPST 020 - april
• TLPST 019 - maart
• TLPST 018 - februari
• TLPST 017 - januari

2012

• TLPST 016 - december
• TLPST 015 - november
• TLPST 014 - oktober
• TLPST 013 - september
• TLPST 012 - mei
• TLPST 011 - april
• TLPST 010 - maart
• TLPST 009 - februari
• TLPST 008 - januari

2011

• TLPST 007 - december
• TLPST 006 - november
• TLPST 005 - oktober
• TLPST 004 - september
• TLPST 003 - juli
• TLPST 002 - juni
• TLPST 001 - mei

univie
History of the Dutch Language
Geschichte der niederländischen Sprache

About the project
This short History of the Dutch Language for the internet is the outcome of a project in the winter semester of 1996/97. This project had two aims. The main aim was naturally the content: the project was intended to familiarise the students with the principal aspects of the history of the Dutch language. The second aim was more experimental: the students had to present their newly acquired knowledge, and do so in a 'new' way. Short summaries were written for each section based on existing literature, summaries which had to be suitable for presentation on the world wide web. As a result a structure was developed for a web site and the texts were prepared for presentation on the web. That this web site has indeed come into being (and within a relatively short time) is primarily due to two enthusiasts: Ulrike Vogl and Erika Zimmermann. They took care of the final presentation. In 1998 another enthusiast prepared the English version: John Gledhill. Thank you, John!

This History of the Dutch Language is a teaching project. It has no pretensions about its contents. There is nothing here which you cannot also find (and often better expressed) in the recognised standard works on the subject; it should be regarded rather as a summary of those works (especially Van der Wal 1992 and De Vries, Willemyns & Burger 1993). We have merely tried to present the existing material in a new way (and in three languages), especially for interested readers outside the Netherlands and Belgium who may not have such easy access to the standard works referred to.

wiedenhof

woordpost.nl
Woordpost

"Woordpost" is een gratis elektronische uitgave van het Genootschap Onze Taal. Abonnees ontvangen tweemaal per week een e-mail waarin een moeilijk of ongebruikelijk woord in een actuele context wordt verklaard. Wat betekent het? Waar komt het vandaan? Met welke andere woorden heeft het te maken? Hoe spreek je het uit?

Woorden die in het verleden in Woordpost aan bod zijn gekomen, zijn onder meer aberratie, banshee, camerlengo, druïde, quorum, vendetta, xenofoob en zwin.

Archief

Tot nu toe zijn de volgende woorden in Woordpost toegelicht:

• A: aanmatigend | aartsbisschop | abdicatie | aberratie | abominabel | adagium | addendum | adstrueren | advent | affreus | aforistisch | aimabel | albedo | alchemie | amalgaam | amber | ambeteren | ambient | ambiguïteit | amfetamine | amok | amorf | anafylactisch | androgyn | angelologie | angstgegner | animositeit | annalen | annihileren | antropomorfisme | apaiseren | apathisch | apert | apneu | apocalyps | apocrief | apologeet | apotheose | apparatsjik | appuyement | arabesk | archetype | arduinen | autarkisch | autocratie | avant-gardistisch
• B: baardagame | bacil | ballotage | bandana | banier | banshee | bar mitswa | barmhartige samaritaan | | begijn | besmuikt | bête | biënnale | bijltjesdag | biotoop | blasé | boezem | bolero | bonanza | bookmaker | bootleg | bordes | boson | bossanova | botulisme | boutade | brisant | bucolisch | burlen | burleske
• C: camerlengo | canaille | canvassen | capo | caramboleren | cataclysme | caudillo | causeur | censor | cesuur | chaebol | chantabel | charitatief | charlatan | chassidisch | chicaneren | chiffre | chimeer | cliëntelisme | coeliakie | cognaat | collusie | communitarist | conclaaf | congestief | conglomeraat | consolideren | contemplatie | contesteren | contraseign | contramine | cordon sanitaire | cortège | coterie | coyote | crapuul | crescendo | criterium | crooner | crowdfunding | curator | curie
• D: decoupage | decubitus | dedain | deemoedig | defaitisme | degressiviteit | delier | demagogie | demasqué | denominatie | derailleren | derivaat | desolaat | detonatie | deviant | | diatribe | dichotomie | diffameren | discretionair | dixit | djinn | doopceel | doordesemd | dotatie | draconisch | dramaturgie | driest | drone | druïde | dulcinea | dummy | dystopisch
• E: echelon | efemeer | eigenrichting | eclatant | elatie | emiraat | emolumenten | empirisch | encycliek | enigma | ennui | epateren | ependymoom | epigoon | epitaaf | erosie | erudiet | escorte | euforie | eugenetica | exegeet | exoot | exorbitant | exuberant
• F: facsimile | fascistoïde | fermate | feut | fiat | filibuster | fixeren | flagrant | flamboyant | flatteren | flatulentie | flottielje | fluks | fnuiken | foerageren | forensisch | frêle | fries | fugue | fulmineren
• G: galanterie | gallocentrisch | galon | gamma | gargouille | gebelgd | gebenedijd | geborneerd | geigerteller | gemelijk | geoutilleerd | geplogenheid | geriater | geserreerd | gesoigneerd | geprangd | getapt | getormenteerd | geverseerd | godwin | goelag | gonorroe | gouache | grootmoefti | grosso modo | grunge | gustnado | gyroscoop
• H: habijt | hagepreek | havezate | halitose | hedonisme | hegemonie | heraut | heterodox | homilie | hovaardig | hybris
• I: iconoclasme | idolaat | iguanodon | imago | imbroglio | incentive | incontournabel | inertie | inferno | intens | irredentisme
• J: jeune premier
• K: kaasmolaar | kabbala | kalebas | kalifaat | kamishibai | kanaat | kanji | kapucijn | kasjmier | kastijden | katvanger | kazemat | knoet | koketteren | kompel | kongsi | kopten | kwaadsappig
• L: lakmoesproef | lapidair | lapis lazuli | larmoyant | latent | laven | leep | leges | lemma | leporello | Levantijns | libertijns | libidineus | libretto | lillen | limbisch | litigieus | loggia | loomen | lupineboon | lupus
• M: machinatie | madrigaal | majeur | makaak | makke | malversatie | mandaat | maniëristisch | mantra | maquillage | marchanderen | matrijs | mausoleum | meanderen | mecenas | meesmuilen | melkitisch | menaissance | menhir | mercuriale | merite | meritocratie | mesties | metabolisme | mies | mikwe | mimicry | misbaar | mise-en-scène | mitigeren | moloch | momentum | monolithisch | monstrans | mormoons | morose | muezzin | mui
• N: napalm | narcistisch | narcolepsie | navrant | naxaliet | nefast | neopaganist | nepotisme | nipt | noodweerexces | nopen | nudging | nulliteit
• O: obus | occult | oecumenisch | olfactorisch | oligarch | oligopolie | omerta | omnivoor | ongemeen | ootmoedig | ostentatief
• P: palimpsest | pamperen | panache | pandemie | pandoering | parabel | paragnost | patriarch | patriottisme | parvenu | pasja | pastiche | pathos | pedipalp | penetrant | perfide | perigeum | perpetuum mobile | persbreidel | persifleren | peurder | piaster | picogram | piëta | piketpaal | planetoïde | plastineren | plebisciet | pogrom | polyglot | pontificaat | pop-upwinkel | portolaankaart | potverteren | potsierlijk | pousse-café | prangen | precair | precariobelasting | predicaat | prefectuur | pregnant | preliminair | procrastineren | profaan | pro-formazitting | proliferatie | promiscue | protagonist | prudentie | pterodactylus | pudeur | pyrrusoverwinning
• Q: quarantaine | quorum
• R: rabiaat | raffinement | raid | railleren | ravissant | ravitaillering | razzia | readymade | realpolitik | recalcitrantie | reining | relikwie | repatriëring | repliceren | reprimande | requisitoir | resem | ressentiment | revanche | revolte | ribosoom | ricine | | rijzig | rohypnol | romusha | rongorongo | royeren | rücksichtslos | rudimentair | ruraal
• S: sabreren | sacrosanct | saillant | salesiaan | samaritaan | santenkraam | saprofyt | sardonisch | sawa | scabreus | scalpel | schaliegas | schermutseling | scheutist | schielijk | schier | schlemiel | schmieren | schor | schrobbering | schuier | scriba | scrimmage | scrupule | secondant | sedentair | segregatie | semafoor | senang | sepot | sequoia | sereen | sic | sikh | silhouet | silver bullet | sinecure | sjechita | skûtsjesilen | slabakken | schoorvoetend | socialite | sodomie | soebatten | soelaas | solipsistisch | somptueus | soutane | sparren | spielerei | sprezzatura | stèle | steward | stipuleren | stoempen | submarien | subversief | superfecundatie | supernova | surplace | synopsis
• T: tableau | tafonomie | tanen | taxon | telomeer | textuur | theropode | TIA | tieren | | tinnitus | tirade | tohoe wabohoe | toppredator | transcendent | transitie | trawant | triage | triumviraat | trojka | tronie
• U: ultrasoon | unilateraal | unverfroren | utilistisch
• V: vaandrig | vaars | vendetta | vergasten | vermaledijd | vernuftig | verpauperen | verschalken | verticuteren | verwaten | verwulfsel | veterinair | vibrafoon | vilein | virulent | vitriool | volatiliteit | vuig | vuvuzela
• W: wolfijzer | wraking
• X: xenofoob
• Y: yogi
• Z: zeloot | zinderen | zomp | zoönose | zwin | zygoot

xs4all

xs4all
Woordenweb

• woord-delen worden vaker gebruikt; zie "intro" en "ductie",
• in andere westerse talen komt het woord ook voor.
• Vaktaal kan niet zonder vreemde woorden. Zo heeft de taalwetenschap het woord "etymologie" voor: onderzoek naar de herkomst van woorden.

Bloemhoff, Henk
Streekstra, Nanne
Basisboek historische taalkunde

Uitgever: kleine Uil Educatief
ISBN: 9789491065569

Het Basisboek historische taalkunde is een onmisbaar naslagwerk voor studenten en een handig hulpmiddel voor andere geïnteresseerden.

Het Nederlands is het resultaat van een aantal boeiende en soms complexe taalveranderingen in Europa en in ons land in het bijzonder. Hoofdfasen en ontwikkelingslijnen zijn in dit boek kernachtig in beeld gebracht met gebruikmaking van interessante data. De lezer maakt kennis met klanken, spellingeigenaardigheden, woordvormen en zinsconstructies van onder meer het Oud-West-Germaans en het Oud-, Middel- en Vroegnieuwnederlands, de vorm van Hollands die zich ontwikkelde tot de Nederlandse standaardtaal. Aan de hand van een aantal teksten uit de middeleeuwen en de gouden eeuw kan het lezen en analyseren van de geschreven taal uit die perioden worden geoefend, met behulp van de grammaticale gedeelten.

Naast het Nederlands ontwikkelden zich natuurlijk andere interessante talen en dialecten. Daarom is er ook aandacht voor het Nedersaksisch, Fries, Zeeuws, Vlaams, Brabants en Limburgs, inclusief de varianten in Nederlandstalig België. Het boek beschrijft bovendien de soorten taalverandering die in de taalwetenschap worden onderscheiden.

...
Zie "hier" voor een voorbeeld van de inhoud.